Предвидувањето кога Северна Македонија би можела да има поголем раст на БДП од другите земји на Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора и Србија) е сложено и зависи од повеќе фактори, вклучувајќи економски политики, структурни реформи, инвестиции, регионална интеграција и надворешни економски услови. Врз основа на достапните податоци и прогнози, можеме да анализираме тековните трендови и да дадеме проценка.

Тековни прогнози за раст на БДП

Според извештаите на Светска банка и Европската комисија, Северна Македонија во последните години бележи релативно низок раст на БДП во споредба со другите земји од Западен Балкан:

За 2024 година, Светска банка предвидува раст на БДП од 2,5% за Северна Македонија, што е најнизок во регионот, додека Косово се очекува да има највисок раст од 3,9%.

За 2025 година, прогнозите на Светска банка укажуваат на раст од 2,6% до 2,9% за Северна Македонија, што повторно е меѓу најниските во регионот, со Албанија (3,6%) и Србија (3,2%) кои се очекува да имаат повисок раст.

Европската комисија предвидува раст од 3% за Северна Македонија во 2025 година, што ја става во средина меѓу земјите од Западен Балкан, но сè уште зад Албанија (3,6%) и Србија (3,2%).

Фактори што влијаат на економскиот раст

Структурни реформи и инвестиции: Северна Македонија има потенцијал да го забрза економскиот раст преку спроведување на структурни реформи, подобрување на деловното опкружување и привлекување странски инвестиции. Планот за раст на Западен Балкан на ЕУ, кој вклучува финансиска поддршка од 6 милијарди евра за периодот 2024–2027, може да помогне во овој процес, особено преку поддршка на реформите и инфраструктурните проекти. Северна Македонија веќе доби 52,2 милиони евра како претфинансирање за реформската агенда, што може да го поддржи растот ако се искористи ефикасно.

Конкурентност и продуктивност: Ниската продуктивност на трудот (80% од просекот на Западен Балкан и 40% од просекот на ЕУ земјите од 2004 година) и ниските инвестиции во истражување и развој (0,4% од БДП во 2019) се пречки за побрз раст. За да ја надмине оваа состојба, земјата треба да инвестира во иновации, образование и технолошки развој.

Регионална интеграција: Планот за раст на ЕУ цели на зголемување на економската интеграција со единствениот европски пазар и регионална соработка. Ова може да го забрза економскиот раст ако Северна Македонија успешно ги имплементира реформите и ја искористи финансиската поддршка.

Надворешни фактори: Економскиот раст на регионот зависи од трговските врски со ЕУ, цените на енергијата и глобалните економски трендови. На пример, енергетската криза и војната во Украина го забавија растот во 2022–2023 година, а слични надворешни шокови може да влијаат и во иднина.

Кога би можела Северна Македонија да има поголем раст?

За да постигне поголем раст на БДП од другите земји во Западен Балкан, Северна Македонија би требало да постигне годишен раст од над 3,5%–4%, што е над проекциите за повеќето земји во регионот за 2025 година. Според Светска банка, ако земјите од Западен Балкан постигнат раст од 5–6%, тие би можеле значително да го намалат јазот со ЕУ за 20 години, наместо за 60 години со сегашното темпо.

Краткорочна перспектива (2025–2027): Со оглед на тековните прогнози, тешко е Северна Македонија да има највисок раст во регионот пред 2027 година, освен ако не се случи значителен напредок во реформите или неочекуван економски бум (на пример, големи странски инвестиции или силен пораст во туризмот, слично на Црна Гора и Албанија).

Среднорочна перспектива (2028–2030): Со успешна имплементација на Планот за раст на ЕУ, инвестиции во инфраструктура, подобрување на деловното опкружување и зголемување на продуктивноста, Северна Македонија би можела да постигне раст од 4% или повеќе, надминувајќи ги земјите како Босна и Херцеговина (проектиран раст од 2%–2,3%) или Црна Гора (3%–3,2%).
Долгорочна перспектива (по 2030): Економистот од Светска банка, Изворски, укажува дека со стапка на раст од 10%, БДП по глава на жител може да се удвои за седум години. Ова е амбициозно, но би барало коренити реформи, значителни инвестиции во образование, иновации и конкурентност, како и стабилна политичка средина.

Заклучок:

Северна Македонија најверојатно нема да има поголем раст на БДП од сите земји на Западен Балкан пред 2027 година, со оглед на тековните прогнози и економски трендови. Сепак, во периодот по 2028 година, со успешна имплементација на реформите од Планот за раст на ЕУ, зголемени инвестиции и подобрување на продуктивноста, земјата би можела да надмине некои од соседите, особено Босна и Херцеговина и Црна Гора. За да ја надмине Албанија или Србија, потребни се подолгорочни и поинтензивни напори, веројатно по 2030 година, под услов да се постигне стапка на раст од 5% или повеќе.

За попрецизна прогноза, следете ги идните економски извештаи на Светска банка, ЕУ и ММФ, како и напредокот во имплементацијата на реформите во Северна Македонија.

Извор: GrokAI