Соединетите Американски Држави се придружија на дебатата дали Словенија треба да му забрани влез на поранешниот претседател на Република Српска, Милорад Додик, поради конечната пресуда во Босна и Херцеговина, пишува словенечкиот портал „necenzurirano.si“.
Неколку извори од меѓународни дипломатски кругови потврдија во последните денови дека Вашингтон се обидува да влијае и врз Словенија во врска со ова прашање. САД сакаат Љубљана привремено да го одложи воведувањето санкции против Додик. Американците го пренеле ова до Словенија во последните денови преку разни неформални дипломатски канали, според неофицијални извори, цитирани од „Кликс“.
Нема официјални информации за ова. Словенечкото Министерство за надворешни работи не одговори конкретно на прашањето дали биле во контакт со дипломатските мисии на други земји во врска со одлуката за забрана за влез на Додик.
Како што е познато, владата минатата недела разговараше за предлогот за забрана за влез во Словенија на Додик, кој беше осуден на една година затвор во Босна и Херцеговина поради непочитување на одлуките на високиот претставник на меѓународната заедница, според „necenzurirano.si“.
Дискусијата по ова прашање не беше завршена, наводно затоа што Министерството за надворешни работи мораше дополнително да го дополни материјалот. Одлуката беше одложена за една од следните седници.
Санкции поради сомнителен капитал од БиХ?
Додик се најде на обвинителната клупа на судот во БиХ на почетокот на 2024 година. Тој беше обвинет затоа што во јули 2023 година потпиша два закона со кои се предвидуваше дека одлуките на високиот претставник Кристијан Шмит и на Уставниот суд на БиХ нема да се спроведуваат во Република Српска. Во февруари, тој беше осуден од првостепениот суд на една година затвор и шестгодишна забрана за политичка активност.
Четири земји – Германија, Австрија, Полска и Литванија – му забранија влез, а првите две му воведоа и имотни санкции. На почетокот на август, пресудата стана правосилна, а самиот Додик ја призна. Тој се согласи со судот за казна од 18 илјади евра, која ја плати. Сепак, Додик закажа референдум за 25 октомври на кој гласачите од РС ќе одговорат на прашањето дали ја поддржуваат одлуката за одземање на неговиот мандат.
Ова го покрена прашањето зошто Словенија, која се смета за еден од најголемите сојузници на БиХ во ЕУ, исто така не воведува санкции. Додик јавно ја отфрли можноста да се повлече од функцијата претседател на РС, иако неговиот мандат веќе е одземен од државната изборна комисија.
Според неофицијални информации, иницијативата за санкции на словенечката влада ѝ ја предложиле безбедносните агенции, кои во претходните години регистрирале масовен прилив на капитал со сомнително потекло од РС во Словенија. Така, во јули, порталот „necenzurirano.si“ откри дека Ѓорѓе Ѓуриќ, близок соработник на Игор Додик, син на Милорад Додик, е сопственик на вила со базен во центарот на Порторож, која ја купил без банкарски кредит.
Додик се обидува да го омекне Трамп преку лобисти
И Ѓуриќ и Игор Додик беа на списокот со санкции на Министерството за финансии на САД за време на администрацијата на Џо Бајден. Самиот Милорад Додик е на листата од јануари 2022 година поради загрозување на Дејтонскиот договор со кој заврши војната во Босна и Херцеговина во 1995 година.
Сепак, под администрацијата на Доналд Трамп, ставот на САД кон Додик почна да се менува. Од една страна, официјалната политика на САД останува иста – Вашингтон го поддржува Дејтон и суверенитетот на Босна и Херцеговина, додека Додик останува под санкции. Од друга страна, постојат тивки, неформални канали преку кои Додик се обидува да ја омекне оваа политика.
Две лица играат клучна улога во ова: специјалниот пратеник на Трамп, Ричард Гренел, кој се сретна со Додик во Црна Гора минатиот месец, и поранешниот гувернер на Илиноис, Род Благојевиќ, сопственик на лобистичката фирма RRB Strategies. Во април оваа година, РС ја ангажираше фирмата за „поддршка за комуникации и односи со јавноста“. Целта е да се убедат американските претставници да ги укинат санкциите врз Додик и да го поддржат укинувањето на позицијата висок претставник во Босна и Херцеговина.
Уште порано, во декември минатата година, РС потпиша договор вреден 750.000 евра со израелско-американскиот адвокат Марк Зел, кој живее во нелегална израелска населба на Западниот Брег и се смета за претставник на американските републиканци во Израел. Во март, Додик, и покрај меѓународната потерница, се појави на конференција за антисемитизам во Ерусалим.
Министерство за надворешни работи: Сите опции се на маса
Самиот Додик јавно признава дека смета на Трамп. „Трамп рече дека неговата администрација ќе ја отфрли поддршката за неуспешните концепти за создавање држави и народи, како што е БиХ. Но, сè уште има луѓе во Стејт департментот во администрацијата кои не ја следат неговата политика“, изјави Додик за RTRS во август.
Не е познато зошто Американците сакаат Словенија да ги одложи санкциите, ниту дали може да има меѓународни преговори во кои Додик би се повлекол сам.
Словенечкото Министерство за надворешни и европски работи одговори:
„Внимателно ги следиме случувањата во БиХ и повикуваме на доследно почитување и спроведување на судските одлуки. Владеењето на правото е фундаментален услов за БиХ да се приближи кон ЕУ, а функционалните институции се од клучно значење. Постојано предупредуваме на неприфатливоста на реториката и потезите што опасно го поткопуваат територијалниот интегритет, уставниот поредок и институциите на БиХ.“
Тие додадоа: „Ќе одлучиме за мерките против поединци во согласност со развојот на настаните, сите опции се на маса. Очекуваме институциите на БиХ да го дадат својот дел во спроведувањето на реформите потребни за напредок кон членство во ЕУ, а во тоа сè уште можат да сметаат на поддршката од Словенија“.
Милиони за лобирање во САД
За разлика од БиХ, РС отсекогаш издвојувала значителни средства за лобирање во Вашингтон. Помеѓу 2007 и 2011 година, кога Додик беше премиер, за ова беа потрошени речиси 13 милиони долари.
Тогаш, тие се обидоа да ги убедат САД дека БиХ како мултинационална држава нема смисла, залагајќи се за слабеење на функцијата на високиот претставник и ограничување на влијанието на заедничките институции.
Кога притисокот од Вашингтон и Брисел врз Додик и неговите соработници се засили минатата година, РС значително ги зголеми своите средства за лобирање. Првично за оваа година беа планирани околу пет милиони евра, но ова лето, кога стана јасно дека Додик нема да избегне обвиненија, таа сума беше зголемена на неверојатни 27 милиони евра.