Украина има планови да биде членка на ЕУ во рок од две години, изјави премиерот Денис Шмихал во интервју за европското издание Политико на почетокот на неделата. Но, дали ова се совпаѓа со плановите на заедницата?
Киев аплицираше за членство во ЕУ неколку дена по почетокот на војната, а и покрај сите негативни коментари, лидерите на земјите изненадувачки се согласија да и дадат кандидатски статус на Украина за рекордно кратко време – само неколку месеци, во јуни. Но, дури и тогаш, дури и најголемите поддржувачи на земјата предупредија дека нејзиниот пристап може да потрае со децении.
Темата за членство ќе биде клучна за време на форумот ЕУ-Украина во Киев, кој започнува на 3 февруари. На него ќе присуствуваат претседателката на ЕК Урсула фон дер Лејен, претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел и 15 комесари кои веќе пристигнаа во главниот град на Украина. На првиот состанок од ваков вид, покрај европските перспективи на Украина, ќе се разговара и за закрепнувањето на земјата и одговорите на ЕУ на руската агресија, истакнува прес-центарот на Европската комисија.
ЕК ќе ја вклучи Украина во својот извештај за напредокот на земјите кандидати на пролет. Оваа листа ги вклучува Црна Гора, Србија, Северна Македонија, Албанија, Молдавија, Босна и Херцеговина и Турција. За Турција, процесот започна во 1999 година и оттогаш земјата не постигна голем напредок во преговарачките поглавја.
Од форумот во Киев, украинските власти очекуваат коментари за тоа кога би можел да започне преговарачкиот процес, но според подготвените документи од состаноците до кои дојде „Политико“, тие ќе добијат прилично нејасни ветувања дека разговорите ќе започнат „што е можно поскоро“ кога Украина ќе ги исполни сите барања поставени од Брисел.
Како и повеќето земји во Источна Европа, Киев беше критикуван поради недостатокот на борба против корупцијата на највисоките нивоа на власта, судските реформи, вклучително и промените на Уставниот суд, да бидат во согласност со Виенската конвенција. Идниот статус на украинските олигарси покренува прашања и во европските институции.
Борбата против корупцијата ќе биде од суштинско значење за инвеститорите кои сакаат да учествуваат во обновата на Украина. Неодамнешните скандали во земјава покажуваат дека се потребни многу промени за да се обезбеди дека средствата се користат за намената. Но, тие покажуваат и желба за промени.
Во своите вечерни обраќања во последните денови, претседателот Володимир Зеленски ги навести претстојните реформи кои „ќе ја променат социјалната, правната и политичката реалност, правејќи ги хумани, транспарентни и ефективни“. На внатрешен план, од средината на јануари, земјата ја тресат корупциски скандали, кои веќе предизвикаа голем број отпуштања.
„Секој што не ги исполнува основните барања на државата и општеството, не треба да седи на своето столче“, рече Зеленски.
Се започна со новинарска истрага која покажа прекршување на договор за набавка на храна за војската. Цените на некои производи се покажаа неколку пати повисоки од оние во супермаркетите во Киев. Ова доведе до оставка на заменик-министерот за одбрана Вјачеслав Шаповалов.
Истовремено, заменик-министерот за територијален развој Васили Лозински е фатен со поткуп од 400.000 долари добиен за да помогне да се купат агрегати по повисока цена.
Во чистката што започна во Киев, замениците-министри за територијален развој Иван Лукерја и Вјачесљав Негода, заменик министерот за социјална политика Виталиј Музченко, раководството на Државната царинска служба, заменик-претседателот на Државната агенција за шумарство и заменик-директорот на Државниот завод за производство и потрошувачка, пет регионални гувернери, заменик-шефот на кабинетот на претседателот Кирило Тимошенко.
Во есента, гувернерот на украинската централна банка беше сменет поради здравствени проблеми, но само неколку дена подоцна тој беше обвинет за прекршоци од обвинителството.
Оваа недела беа извршени рации и во домовите на олигархот и медиумски магнат Игор Коломојски, за кој се вели дека е близок, па дури и спонзор на претседателот Володимир Зеленски, чија продукциска куќа ги емитува своите производи на неговите канали, како и на претприемачот Вадим Столар, кој се нарекува „сивиот кардинал“ на пазарот на недвижности во земјата. Столар имаше и медиумска групација, која ја продаде пред неколку месеци откако стапи на сила законот на Зеленски за ограничување на моќта на олигарсите. Законот за деолигархизација го ограничува учеството на богатите во политичкиот живот, а многу од нив, вклучително и Ринат Ахмедов, ги продадоа своите медиуми по стапувањето на сила на текстовите усвоени на крајот на 2021 година.
Многу аналитичари во Украина сметаат дека ова е само почеток, а во наредните месеци ќе бидеме сведоци на уште посериозни скандали. Но, од друга страна, отказите не се доволни за да се покаже желба за справување со проблемот, макар и на највисоко ниво. Сега е време судството да се докаже, стравуваат.
Податоците на Транспаренси интернешнал за Украина покажуваат дека во последните години има значителен напредок во индексот на корупција. Во јуни, Врховната Рада усвои национална антикорупциска стратегија која им дава поголема моќ на институциите кои се борат против овие прекршувања. Така, Украина се искачи на 116 место од 180 земји во индексот на корупција. Во 2021 година ја зазеде 122-та позиција. И овој чекор напред не ги одразува засилените мерки претходно оваа година.
Што се однесува до моќта на олигарсите, војната носи една предност за Украина во овој поглед – имотот на голем дел од нив е на окупираните територии, а некои од нив, како што е фабриката Азовстал на Ринат Ахмедов, се целосно уништени и тешко дека нивната моќ ќе биде брзо вратена. Некои бизниси контролирани од олигарси беа запленети од државата поради војната.
Уште повеќе – Украинското општество досега покажа дека не толерира зацврстување на власт – претседателот Виктор Јанукович беше принуден да ја напушти земјата кога се обиде да ја запре европската интеграција на Украина, и покрај неговите големи напори, Петро Порошенко не успеа да освои втор мандат на кормилото на земјата.
Какви сигнали ќе му дадат европските институции на Киев за време на големиот форум, останува да видиме. Поддршката за земјата против руската агресија е факт, но до каде ќе оди, особено што членството на Украина, обединето со Полска и балтичките земји, може нагло да го помести центарот на моќ во ЕУ.