Украинската контраофанзива заглави, речиси две години по почетокот на рускиот напад, Украина влегува во тешка зима: експертите стравуваат дека Москва би можела повторно да ги зголеми воздушните напади во следните недели, да започне зимска офанзива и да ја преземе контролата врз боиштата, пишува „Дојче веле“. Русија, исто така, очигледно е водена од навидум несмалената сила на нејзината индустрија за оружје и покрај бројните санкции.
Истражувачкиот тим составен од новинари на ТВ-магазинот „Монитор“, германскиот јавен сервис АРД, холандската програма „Ниевсуур“ и британската тинк-тенк „РУСИ“ добија пристап до документите од неколкумесечниот сообраќај од страна на руските царински органи. Тие покажуваат дека илјадници испораки на микроелектронски компоненти како што се транзистори, интегрирани кола или микрочипови ја преминале руската граница од запад.
Зависност од западната технологија
Истражувањето покажува дека рускиот воен сектор, кој според експертите сè уште е зависен од западната технологија, очигледно се снабдува со воена технологија преку „Компел“, компанија чии врски се протегаат од Москва преку Хонг Конг до Словачка и Германија.
Седиштето на „Компел“ во Москва е незабележително. Фасадата на катната индустриска зграда е трошна, смогот го направил своето: стотици и стотици автомобили секојдневно минуваат по патот со повеќе ленти пред седиштето на компанијата. Но, грозната фасада мами: компанијата е еден од најголемите продавачи на електронски компоненти во Русија, официјално велејќи дека го снабдува само цивилниот сектор и дека одбранбената индустрија не е меѓу нејзините клиенти.
Меѓутоа, Монитор, „Ниевсуур“ и „РУСИ“ успеале да добијат документи од кои евидентно е дека „Компел“ снабдува и компании кои тесно соработуваат со руската воена индустрија. САД санкционираа голем број од овие компании оваа година, а самиот „Компел“ е исто така на листата на санкционирани компании на американската влада. Но не на списокот на Европската унија.
Компоненти од Германија за најсовремена технологија за оружје
Истражувањето на податоците за рускиот увоз покажува дека „Компел“ одржува блиски односи и со Европа. Еден важен снабдувач на оваа компанија доаѓа од Германија: „WWSemicon GmbH“, со седиште во областа Минхен. Царинските документи содржат списоци на пратки од илјадници електронски компоненти. Меѓу нив има и напонски трансформатори како оние што истражувачите ги пронајдоа во Украина во остатоците од руското оружје. Овој тип на трансформатор се појавува во извидувачките авиони Орлан-10, но и во крстаречките ракети како што се Kh-101 или 9M727 Iskander-K.
Крстосувачките ракети се меѓу најсовремените вооружени системи на руската војска. Во октомври оваа година, еден од овие проектили го погоди украинскиот град Купјанск. Според локалните власти, во ракетниот напад загинале повеќе од 50 луѓе.
Трансформаторот што е инсталиран во руското оружје не е единствената компонента што може да се најде на списоците за снабдување од „WWSemicon GmbH“ за „Компел“. Голем број други компоненти, исто така, го најдоа својот пат до Русија, а оваа трговија, според списоците за испорака, продолжи и по почетокот на војната, барем до јуни 2023 година. Како одговор на опсежното истражување на истражувачкиот тим, „WWSemicon“ рече дека пратките до „Компел“ биле стопирани пред воведувањето на санкциите, а испораките биле легални во време на извозот.
Стоките „поврзани со војна“ не се санкционирани
Вистина е дека повеќето од пратките несомнено не ги прекршиле санкциите на ЕУ. Но, токму тоа е проблемот, според економистката Елина Рибакова од Киевската школа за економија, која ја истражува руската воена економија.
„Сè уште има премалку стоки што може да се окарактеризираат како релевантни за војна на списоците со санкции на ЕУ и САД“, вели таа. Според нејзината анализа, повеќе од 300 различни групи производи треба да бидат санкционирани, но ЕУ и САД така далеку се договориле само за околу 45 групи производи.
Сепак, покрај легалниот извоз, како што покажуваат царинските податоци добиени од истражувачкиот тим, во Русија се појавуваат и пратки на „WWSemicon“ кои се предмет на санкции. Податоците покажуваат и дека овие пратки наводно се испорачуваат на „Компел“ преку магацини во Братислава и Литванија.
Сомнителни испораки
Барбел Сакс е експерт за законот за санкции и ги смета пратките за сомнителни: „Врз основа на податоците што ги видовме, претпоставуваме дека се работи за стоки чија продажба, извоз и испорака во Русија е забранета“. „WWSemicon“ изрично тврди дека сите испораки се одобрени и потврдени од германските и словачките власти. Сепак, ниту овие компании ниту надлежните органи не одговараат на конкретни прашања за сомнителни испораки: германската царина и државното правобранителство во Минхен исто така би сакале да добијат одговори на овие прашања. Во четвртокот (14 декември) беа претресени деловните простории на „WWSemicon“, а компанијата очигледно е под истрага. Но, државното правобранителство се уште не соопштува информации за овој случај, пренесува „Дојче веле“.
Испораки преку трети земји
Рутите на испорака во мрежата на компанијата е тешко да се дознаат бидејќи понекогаш минуваат низ неколку земји. „Компел“ и WWSemicon имаат блиски комерцијални односи со компанија од Хонг Конг наречена „Finder Technologies“. Сите три компании се меѓусебно поврзани со лични врски. Ќерката на шефот на „Компел“ е партнер во „WWSemicon“ во Минхен, а основачот на „WWSemicon“ е актуелен директор на компанијата во Хонг Конг.
Хонг Конг стана важен центар за санкционирана технологија од Запад откако беа воведени санкциите на ЕУ, велат експертите. Кина и Турција ја играат истата улога.
Германија спречи санкции против трети земји
Иако за санкциите кон трети земји се разговараше за време на преговорите за 11-тиот пакет санкции на ЕУ, сепак, германската влада беше таа што ги блокираше овие санкции. Доверливите документи со кои располага „Монитор“ покажуваат дека се преговарало за „можноста за вклучување на земјите“, односно за можноста за построги санкции не само за компаниите, туку и за земјите кои избегнуваат санкции или помагаат да се заобиколат. Германија се спротивстави до самиот крај.
Образложението на официјален Берлин: на списоците за санкции треба да може да се вклучат само „компании, а не држави“. Ова е ставот на германската влада, која наиде на недоразбирање, но и гнев на неколку земји од ЕУ, кои тврдат дека затоа единаесеттиот пакет санкции е значително ослабен. На анкетата на „Монитор“, Министерството за надворешни работи рече дека постои барем можност „да се исклучат трети земји од увоз на одредени стоки од ЕУ“. Но, прво тие се потпираат на „дипломатски значи”. Меѓутоа, во пракса е тешко да се санкционираат земји кои помагаат во заобиколувањето на санкциите против Русија, велат критичарите.
Родерих Кизеветер од опозициската Христијанско-демократска унија (ЦДУ) смета дека Германија прави грешка. Тој ја обвинува владата за слабеење на санкциите против Русија.
„Мораме да бидеме свесни дека тука не е загрозена само иднината на Украина, туку и кредибилитетот на Европската унија, како и кредибилитетот на Германија“, рече тој.
Санкциите против трети земји веројатно повторно ќе бидат тема на актуелниот самит на ЕУ во Брисел. ЕУ планира дванаесетти пакет санкции. Но, експертите се согласуваат: дури и најстрогите санкции се бескорисни доколку земјите-членки на ЕУ не постигнат значителен напредок во нивното конкретно спроведување, пишува „Дојче веле“.