Светските лидери и претставници на 130 земји се собраа во Пекинг за да ја прослават 10-годишнината од Кинеската иницијатива „Појас и пат“ (БРИ), амбициозен проект за воспоставување две нови трговски патишта кои ќе ја поврзат земјата со остатокот од светот.
Премиерите и претседателите, вклучително и Владимир Путин, се состануваат на 17 и 18 октомври за да го одбележат настанот, а големиот одѕив е знак за огромното влијание на иницијативата од повеќе милијарди долари врз светот – и колку од тоа во странство е во сопственост на кинеската држава и компании.
Во последната деценија, 150 земји, кои претставуваат три четвртини од светското население, учествуваа во иницијативата.
Сепак, таа наиде и на успеси и на неуспеси.
Зошто Кина го лансираше „Појас и пат“?
Според аналитичарите, Кина ја покрена иницијативата „Појас и пат“ главно за да се справи со проблемите како што се хиперпродукцијата и зголемените трошоци за работна сила во економијата што брзо расте.
Иницијативата е финансирана од кинеските девизни резерви во вредност од три милијарди долари, собрани од 1980-тите кога усвои понадворешен пристап кон развојот, вели професорот Лоренс С. Реардон од Катедрата за политички науки на Универзитетот во Њу Хемпшир во САД.
Кинеските градежни фирми, соочени со намалена побарувачка дома, почнаа да бараат нови проекти во странство.
Откако ја презеде власта во 2012 година, претседателот Си Џинпинг ја промовираше иницијативата „Појас и пат“ за проширување на пазарите за кинески стоки и зајакнување на глобалното влијание на земјата.
Кинеските државни претпријатија соработуваа, сакајќи готовина од кинеските извозни инвестициски фондови.
Заедно тие одобрија различни проекти на Глобалниот југ.
Како се избрани глобалните проекти?
Во текот на десет години, „Појас и пат“ го прошири својот акцент од инфраструктура до дигитална технологија, безбедност и одржлив развој.
Кина инвестираше во повеќе од 3.000 проекти во рамките на Иницијативата, според официјалните податоци.
15-те земји кои добија најмногу средства се Индонезија, Пакистан, Сингапур, Русија, Саудиска Арабија, Малезија, Обединетите Арапски Емирати, Бангладеш, Перу, Лаос, Италија, Нигерија, Ирак, Аргентина и Чиле, според Американскиот институт за истражување на јавни политики (АЕИ).
Нејзиното влијание се протега низ целиот свет, а Кенија се надева дека ќе добие средства на самитот.
Кина тврди дека изборот на проекти се заснова на економските потреби, но критичарите тврдат дека таа сака да создаде модел на глобална контрола насочен кон Кина.
„Геополитичките и дипломатските критериуми се барем исто толку важни како и економските во одредувањето како и каде Кина ги распределува средствата од Иницијативата“, рече Џереми Чен, експерт за Источна Азија во Групацијата Евроазија.
Италија е единствената земја меѓу првите 15 приматели што поретко гласа со Кина на Генералното собрание на ОН отколку повеќето други земји, рече Чен.
Италија неодамна навести дека ќе се повлече од „Појас и пат“.
Податоците на АЕИ покажуваат дека средствата на Иницијативата главно одат во земји каде Пекинг има силни стратешки интереси за продлабочување на односите, како што се Индонезија и Пакистан.
Саудиска Арабија и Обединетите Арапски Емирати – две богати земји од Персискиот залив – се меѓу првите седум приматели на средства од „Појас и пат“.
Овие земји, кои се главни производители на нафта, му даваат на Пекинг стратешки алатки за да се спротивстави на потенцијалните ризици од западните политики, како што се американските санкции.
Што функционираше?
Некои проекти на Иницијативата „Појас и пат“ беа навистина успешни.
Причината е едноставна: На многу земји им е потребна подобра инфраструктура, вклучувајќи патишта и железници.
Во Индонезија неодамна беше отворена првата брза железница – наречена Вуш.
Нејзините возови го поврзуваат главниот град Џакарта со Бандунг, популарна туристичка дестинација.
Таа го намалува времето на патување од три часа на само 40 минути јурејќи низ таа рута со брзина од 350 километри на час.
И додека некои тврдат дека Вуш е непотребна бидејќи веќе има добри патишта и попристапни возови за да ве одведат таму, „многу луѓе во Индонезија генерално ги ценат проектите на Иницијативата“, вели Таухид Ахмад, истражувач во индонезискиот истражувачки институт INDEF.
Во Лаос, железничка линија што го поврзува главниот град Виентиан со Кунминг во кинеската провинција Јунан беше отворена во 2021 година.
Оваа рута го намали времето на патување од Виентиан до границата Кина-Лаос на само 3 часа, овозможувајќи им на патниците да стигнат до Кунминг за само еден ден.
Имаше и други забележителни успеси за Иницијативата, како што е пристаништето Пиреја во Грција, кое често се нарекува европска „Глава на змејот“.
Кинеска компанија во државна сопственост сега контролира повеќе од 60 отсто од пристаништето и може да ракува со голем број контејнери со бродови.