Годините на Ковид се полни со предвидувања кои не се остварија. За сите кои со нетрпение ја очекуваат 2022 година, тоа би требало да биде доволно за да размислат.
Повеќето прогнозери, вклучително и „Bloomberg Economics“, имаат стабилно закрепнување со заладување на цените и откажување од вонредните корекции на монетарната политика како основно сценарио.
Што може да тргне наопаку? Многу нешта.
„Омикрон“, задушувачка инфлација, повлекување на Банката на федерални резерви, колапс на кинескиот „Евергранде“, Тајван, криза на пазарите во развој, тежок „Брегзит“, нова криза на еврото и раст на цените на храната на Блискиот исток – сето ова е дел од галеријата на ризици, пишува „Bloomberg LP“.
Се разбира, некои ризици може да се развијат подобро од очекуваното. Владите може да одлучат да ја задржат фискалната поддршка. Најновиот петгодишен план на Кина најверојатно ќе поттикне поголеми инвестиции. Заштедите од пандемија може да го финансираат глобалниот отпад.
Bloomberg Economics создаде нова алатка за моделирање на глобалните економски ризици.
„Омикрон“ и повеќе заклучувања
Рано е за конечна пресуда за варијантата „омикрон“ на Ковид-19. Очигледно е позаразна од неговите претходници, но може да биде и помалку смртоносна. Ова ќе му помогне на светот да се врати во нормала пред пандемијата – што значи да се трошат повеќе пари за услуги.
Заклучувањето и претпазливоста со Ковид, на пример, ги спречуваат луѓето да посетуваат спортски сали или ресторани и наместо тоа ги поттикнуваат да купуваат повеќе стоки. Враќањето на рамнотежата на расходите би можело да стимулира глобален раст од 5,1% во споредба со основната прогноза на Bloomberg Economics од 4,7%.
Но, можеби немаме толку среќа. Позаразна и смртоносна опција ќе ги повлече економиите. Дури и кварталното враќање на најстрогите граници за 2021 година, земјите како Обединетото Кралство веќе тргнаа во оваа насока, може да доведе до забавување на растот во 2022 година на 4,2%.
Во ова сценарио, побарувачката би била помала, а глобалните проблеми со понудата веројатно ќе продолжат, држејќи ги работниците надвор од пазарите на трудот и создавајќи дополнителни логистички тешкотии. Овој месец, кинескиот град Нингбо, дом на едно од најпрометните пристаништа во светот, веќе е повторно затворен.
Закана од инфлација
На почетокот на 2021 година, прогнозите беа дека САД ќе ја завршат годината со инфлација од 2%. Сепак, таа е речиси 7%. Во 2022 година, консензусот повторно очекува инфлацијата да ја заврши годината блиску до целните нивоа. Можна е уште едно големо несовпаѓање.
„Омикрон“ е само една од потенцијалните причинители. Платите, кои веќе рапидно растат во САД, би можеле да се зголемат уште повеќе. Тензиите меѓу Русија и Украина може да доведат до нагло поскапување на гасот. Со климатските промени кои водат до повеќе неповолни временски настани, цените на храната може да продолжат да растат.
Не се сите ризици во иста насока. Новиот бран на вирусот може да влијае на патувањата, на пример, што ќе доведе до пад на цената на нафтата. И покрај тоа, комбинираното влијание може да биде стагфлаторен шок, што ќе го отежне за ФЕД и другите централни банки.
Зголемување на каматните стапки од страна на ФЕД
Неодамнешната историја – од „Taper tantrum“ во 2013 година до продажбата на акции во 2018 година – покажува како заострувањето на каматните стапки од страна на ФЕД навестува проблеми за пазарите.
Овојпат на ризиците се додаваат и веќе зголемените цени на средствата. Индексот S&P 500 е блиску до територијата на балонот, а забрзаното отстапување на цените на куќите од кириите сугерира дека ризиците на пазарот на домување се поголеми од кога било, мислејќи на времињата кога беснееше високоризичната хипотекарна криза во 2007 година.
Bloomberg Economics моделираше што ќе се случи ако ФЕД обезбеди три зголемувања во 2022 година и сигнализира дека тоа ќе продолжи додека каматните стапки не достигнат 2,5%, што ќе го зголеми приносот на државните хартии од вредност и ќе ги зголеми кредитните распони. Резултат: рецесија на почетокот на 2023 година
Зголемување на каматите од ФЕД и пазарите во развој
Зголемувањето на каматните стапки од ФЕД може да значи катастрофално приземјување за пазарите во развој. Повисоките каматни стапки во САД имаат тенденција да го подигнат доларот и да предизвикаат одлив на капитал – а понекогаш и валутни кризи – во економиите во развој.
Некои се поранливи од другите. Во 2013 и 2018 година, најпогодени беа Аргентина, Јужна Африка и Турција. Додавајќи ги Бразил и Египет – таканаречените BEASTs – ќе добиеме листа на пет високоризични економии во 2022 година, врз основа на голем број индикатори составени од Bloomberg Economics.
Саудиска Арабија, Русија и Тајван, кои имаат мал долг и силни салда на тековната сметка, се чини дека се најмалку изложени на ризик од одлив на капитал од земјите во развој.
Кина може да се соочи со Кинескиот ѕид
Во третиот квартал од 2021 година, кинеската економија престана да расте. Акумулираната тежина на колапсот на пазарот на недвижности „Evergrande“, повторените заклучувања поради Ковид и недостигот на енергија го намалија годишниот економски раст на 0,8% – далеку под стапката од 6% на која е навикнат светот.
Додека недостигот на енергија треба да исчезне во 2022 година, другите два проблеми можеби нема да исчезнат. Стратегијата на Пекинг за нулта толеранција за инфекција со Ковид може да значи заклучување поради „омикрон“. И бидејќи побарувачката е мала и финансирањето е ограничено, изградбата на недвижен имот, која е движечка сила зад околу 25 отсто од кинеската економија, може да продолжи да опаѓа.
Основното сценарио на „Bloomberg Economics“ предвидува раст од 5,7% во Кина во 2022 година. Забавувањето до 3% би предизвикало бранови ширум светот, што би довело до недостаток на купувачи за извозниците на суровини и би можело да ги попречи плановите на ФЕД, исто како што колапсот на кинеските акции направи во 2015 година.
Политички пресврти во Европа
Солидарноста меѓу лидерите кои го поддржуваат европскиот проект и активноста на Европската централна банка за одржување на државните трошоци за задолжување под контрола и помогнаа на Европа да ја надмине ковид-кризата. Во следната година и двете може да ослабат.
Трката за италијанскиот претседател во јануари може да ја разниша кревката коалиција во Рим. Франција оди на избори во април, а претседателот Емануел Макрон се соочува со предизвици од десницата. Доколку евроскептиците добијат моќ во клучните економии на блокот, тоа би можело да ги вознемири европските пазари на обврзници и да ја лиши ЕЦБ од политичката поддршка што и е потребна за да реагира.
Да речеме дека распоните на државните хартии од вредност се зголемуваат за 300 базични поени, како што се случи за време на должничката криза во последната деценија. Моделот на Bloomberg Economics покажува дека ова може да намали за повеќе од 4% од економското производство до крајот на 2022 година, да ја втурне еврозоната во рецесија и да ги оживее стравувањата за нејзината одржливост.
Влијанието на „Брегзит“ – со обновена енергија
Преговорите меѓу Обединетото Кралство и ЕУ за Протоколот за Северна Ирска – осуден обид за затворање на отворената копнена граница и затворена царинска унија – ќе продолжат во 2022 година. Постигнувањето „да“ ќе биде тешко.
Што ќе се случи ако преговорите пропаднат? Врз основа на претходните шокови од „Брегзит“, неизвесноста ќе влијае на деловните инвестиции и ќе ја поткопа фунтата со зголемување на инфлацијата и намалување на реалните приходи.
Во случај на целосна трговска војна, царините и сообраќајниот метеж може да доведат до уште повисоки цени.
Иднината на фискалната политика
Владите потрошија многу пари за поддршка на работниците и бизнисите во пандемија. Сега многу од нив сакаат да ги затегнат ремените. UBS проценува дека намалувањето на јавната потрошувачка во 2022 година ќе изнесува околу 2,5 отсто од светскиот БДП, што е околу пет пати повеќе од мерките за штедење кои го забавија закрепнувањето по кризата во 2008 година.
Има исклучоци. Новата јапонска влада најави уште едно рекордно засилување, а кинеските власти сигнализираа промена во поддршката за економијата по долг период на „стегање на ременот“.
Во САД, фискалната политика се префрли од стимулирање на економијата кон нејзино забавување во вториот квартал на 2021 година, според Brookings институтот. Ова ќе продолжи следната година, иако плановите на претседателот Џо Бајден да инвестира во грижа за децата и чиста енергија ќе го ограничат одложувањето доколку поминат низ Конгресот.
Цени на храна
Гладот е историски фактор во социјалните немири. Комбинацијата на ефектот „Ковид“ и неповолните климатски промени доведе до рекордно високи светски цени на храната и би можеле да ги задржат високи следната година.
Последниот шок на цената на храната во 2011 година предизвика бран на популарни протести, особено на Блискиот Исток. Многу земји во регионот и понатаму се изложени на ризик.
Судан, Јемен и Либан, кои веќе се под стрес, денес изгледаат барем исто толку ранливи како во 2011 година, а некои од нив се уште поранливи. Египет е во нешто подобра позиција.
Народните востанија ретко се локални настани. Ризикот од поширока регионална нестабилност е реален.
Политика – глобална и локална
Секоја ескалација меѓу Кина и Тајван – од блокада до отворена инвазија – може да привлече други светски сили, вклучително и Соединетите Американски Држави.
Најлошата опција е војна меѓу суперсилите, но краткорочните сценарија вклучуваат санкции кои би ги замрзнале врските меѓу двете најголеми светски економии и колапс на производството на полупроводници во Тајван, кои се клучни за глобалното производство на сè – од паметни телефони до автомобили.
На други места – во Бразил изборите треба да се одржат во октомври во услови на пандемични шокови и сè уште депресивна економија. Многу работи можат да тргнат наопаку, иако победата на кандидат кој ветува построга контрола на државната каса може да донесе одредено олеснување за реалниот сектор.
Во Турција, опозицијата се залага за избори во 2023 година следната година, поради падот на валутата, обвинувајќи ги неконвенционалните економски политики на претседателот Реџеп Таип Ердоган.
Какви добри работи би можеле да се случат во 2022 година?
Не сите ризици се негативни. На пример, американската фискална политика може да остане поекспанзивна отколку што изгледа веројатно во моментот. Ова може да ја задржи економијата на работ на фискален јаз и да го стимулира растот.
На глобално ниво, домаќинствата имаат трилиони долари непотребни заштеди благодарение на пандемиските стимулации и принудните заштеди за време на блокадата. Доколку овие средства се потрошат побрзо од очекуваното, растот ќе се забрза.
Во Кина, инвестициите во зелена енергија и пристапни станови, веќе предвидени во 14-от петгодишен план на земјата, би можеле да ги поттикнат инвестициите. Новиот трговски договор во Азија, Регионално сеопфатно економско партнерство, кое опфаќа 2,3 милијарди луѓе и 30% од светскиот БДП, може да го поттикне извозот.
Во 2020 година, перформансите на економиите погодени од пандемијата се покажаа полоши од прогнозите на речиси сите економисти. Во 2021 година, сепак, тоа не беше точно: во многу земји закрепнувањето беше изненадувачки брзо. Ова е корисен потсетник дека некои работи може да се поправат следната година.