Откако Русија ја нападна Украина на крајот на февруари 2022 година, грчкиот поморски сектор продолжи да заработува пари од транспортот на руската нафта. Сепак, Грците нашле уште попрофитабилен бизнис – продавање бродови на мистериозни купувачи кои се поврзани со Русија. Новинскиот портал TradeWinds кон средината на февруари годинава објави дека има „голема продажба на грчки танкери“ и дека купувачите не прашуваат за цени. Наместо во сини, овие поранешни грчки бродови сега пловат во „сиви“ мориња и океани, пишува „Foreign Policy“.
Грчките компании не се главни играчи во многу сектори на глобализираната економија, но сепак се доминантна сила во поморскиот сектор. Гледајќи ја носивоста на бродовите, Република Грција минатата година повторно беше сопственик на најголемата флота во светот. Потоа Русија ја нападна Украина, а Западот возврати со санкции. Тоа не им се допадна на грчките бродари. „Санкциите никогаш не профункционираа“, рече грчкиот бродски магнат Јоргос Прокопиу минатиот јуни.
Сепак, санкциите се подобри отколку да седите на раце. Членовите на групата Г7, Европската унија и Австралија воведоа ограничување на цената што им забранува на компаниите од санкционираните земји да тргуваат со руска сурова нафта по цена повисока од 60 американски долари за барел. Побарувачката за нафта остана висока, но руските танкери кои превезуваа големи количини нафта беа под санкции и не можеа да ја транспортираат. На помош им дојдоа грчки бродари.
Непознати купувачи
Според Робин Брукс, главен економист на Институтот за меѓународни финансии, речиси 50 отсто од танкери што ги напуштаат руските пристаништа се на грчки бродови. Овој процент беше 33 проценти пред инвазијата. Компаниите од земјите кои воведоа ограничување на цената на руската нафта може да го надминат доколку го почитуваат лимитот. „Волстрит журнал“ на почетокот на мај напиша дека седум грчки компании транспортирале 50 отсто повеќе руска нафта од руските пристаништа во Балтичкото и Црното Море отколку најголемата руска бродска компанија „Совкомфлота“.
Сепак, многу грчки бродари одлучија дека можат да остварат уште поголем профит со продажба на своите бродови. Продажбата на грчките бродови почна да расте во февруари 2022 година, а порталот TradeWinds пишува дека има голема побарувачка за танкери и стари танкери насекаде низ светот, особено во земјите кои не се оптоварени со санкциите воведени кон Русија. Во периодот меѓу февруари 2022 и февруари 2023 година, грчките бродари продале приближно 125 транспортни бродови и заработиле четири милијарди долари. Новинскиот портал Hellenic Shipping News во јуни објави дека грчките компании продале 97 танкери во првите шест месеци од 2023 година, што е 25 отсто од вкупниот број танкери во светот.
Според податоците на консултантската компанија VesselsValue, која ја следи продажбата на бродови во светот, грчките компании од почетокот на војната во Украина продале 290 пловни објекти, најмногу од која било земја во светот. Кина е втора со 221 продадени пловила, а Русија е трета со 57, при што најмногу ги продава на други руски компании и непознати купувачи.
Сопственици без адреси
Минатата година, 103 танкери од класата Suezmax (најголемиот брод што може да помине низ Суецкиот канал кога е полн со нафта) се сменија, што е двојно повеќе од 2021 година. Дополнително, минатата година беа продадени 121 танкер Aframax (танкери кои можат да пренесат меѓу 80 и 120 илјади метрички тони товар), што претставува зголемување од 30 отсто. Еден директор од поморскиот сектор изјави за аналитичката компанија S&P Global Commodity Insights дека тоа се бродови што превезуваат руски товар и дека не сите руски пристаништа можат да сместат поголеми бродови (Suezmax и Aframax се трети и четврти по големина бродови за транспорт на нафта).
И покрај тоа што компаниите што ги продаваа цистерните заработија многу пари на нив, тој не знае кој ги купил. Купувачите кои сега брзаат да купат половни танкери прават огромни напори за да го сокријат својот идентитет. Најмногу грчки танкери купиле компании од Обединетите Арапски Емирати. По нив следат Кина, Турција и Индија. Аналитичарската компанија S&P Global Market Intelligence објави дека во 2022 година биле лансирани 864 бродски компании кои на некој начин можат да се поврзат со Русија. „Foreign Policy“ пишува дека повеќе од 24 компании кои некогаш биле во грчка сопственост сега се во сопственост на луѓе кои немаат ни поштенска адреса.
Иако тие не се познати како сила во светот на морската и океанската навигација, фактот што Обединетите Арапски Емирати купија значителен број танкери никого не изненадува. Откако Русија ја нападна Украина, Дубаи се позиционираше како „нова Женева“ – седиште на компании кои купуваат и продаваат руска нафта. По избувнувањето на војната во Украина, Кина го зголеми увозот на руска нафта, а Хонг Конг се приклучи на Обединетите Арапски Емирати и стана центар за купување и продавање нафта. И Турција го зголеми увозот на руска нафта, а турската компанија BEKS Ship Management & Trading купи грчки танкери. Нејзините танкери потоа биле видени во руските пристаништа Висок, Кавказ и Новоросијск, алжирското пристаниште Арзева и турското пристаниште Тузли. Индија, исто така, значително го зголеми увозот на руска нафта, а Gatik Ship Management, компанија која работи во Индија, забележа нагло зголемување на бизнисот со компании поврзани со руската трговија со нафта. Од почетокот на војната во Украина, Gatik купил 60 бродови, а потоа ги „предал“ на мрежа на поврзани компании. Новинскиот портал Indian Express пишува дека ова е обид на добронамерниците на Gatik да го отежнат следењето на целата операција и да ја одржат својата активност нетранспарентна. наведува дека е невозможно да се утврди кој е сопственик на некои од овие бродови.
„Грчка трагедија“
Бидејќи Русија полека се истиснува од светската економија со нападот врз Украина, што значи дека повеќе не може така лесно да пристапи до капиталот и осигурувањето, Москва мора да вложи дополнителни напори за извоз на својата нафта. Поранешните грчки танкери сега се дел од матна флота користени бродови кои превезуваат руска стока без стандардно осигурување и прават се за да не бидат откриени.
Што ќе се случи ако од еден од тие танкери почне да истекува нафта? Или ако се судри со друг брод? Или ако некој член на екипажот се повреди? Во мај, танкер од таа тајна флота се запали кај Малезија. Неколку членови на екипажот се повредени, а тројца се изгубени. Танкерот бил во сопственост на компанија од Маршалските Острови која немала друг танкер во својот инвентар и не била осигурана.
„Грчките сопственици на бродови можеа да и помогнат на Украина со ограничување на трговијата со руска нафта. Наместо тоа, тие решија да заработат со продажба на нафта и бродови. Тоа не е нелегално, но бродските магнати ги ставаат на ризик морнарите, океаните и морските животни. Да не зборуваме за Украина. Тоа е грчка трагедија“, заклучи Елизабет Брау колумнистката на „Foreign Policy“.