Министерот за одбрана на Босна и Херцеговина (БиХ) Зукан Хелез одби да даде дозвола за лет на српски воен авион или хеликоптер над територијата на Босна и Херцеговина, според планот за летање обезбеден од српската амбасада во Босна и Херцеговина за 8 и 9 јануари.
За ова ја информираше Канцеларијата на високиот претставник во Босна и Херцеговина (ОХР), седиштето на НАТО во Сараево, ЕУФОР и Делегацијата на ЕУ во Босна и Херцеговина.
„Овој прелет на хеликоптерот на Република Србија и посетата на делегацијата на Министерството за одбрана на Србија несомнено упатува на заклучокот дека намерата е да се присуствува на настаните поврзани со одбележувањето на 9 јануари, кои во 2015 и 2019 г. Уставниот суд на Босна и Херцеговина го прогласи за неуставен ден на Република Српска“, истакна тој. Хелез во објава на социјалната мрежа Фејсбук.
Тој исто така изјави дека непочитувањето на одлуките на Уставниот суд во сите демократски држави претставува поткопување на владеењето на правото, а во Босна и Херцеговина потенцијално кривично дело.
Властите на РС го слават 9 јануари, датумот кога во Сараево во 1992 година тогашното Собрание на српскиот народ во Босна и Херцеговина ја донесе Декларацијата за декларација на Републиката на српскиот народ на Босна и Херцеговина како независен ентитет. во рамките на Босна и Херцеговина, пишува РСЕ на српски јазик.
Целта беше тој дел од Босна и Херцеговина да се припои кон Југославија, која во тоа време се распаѓаше.
Самопрогласената република беше предводена од Радован Караџиќ, Билјана Плавшиќ и Момчило Крајишник, кои беа осудени во Хашкиот трибунал за воени злосторства. Претставниците на Бошњаците и Хрватите не учествуваа во изготвувањето на декларацијата.
Овие два народи го гледаат 9 јануари како почеток на војната во Босна и Херцеговина и почеток на етничко чистење, воени злосторства и геноцид врз несрпското население на територијата на РС.
Уставниот суд на Босна и Херцеговина утврди дека Денот на РС е неуставен
На 28 февруари 1992 година, Уставниот суд на тогашната Република Босна и Херцеговина донесе одлука со која ги поништува и декларацијата и Уставот на Српската Република Босна и Херцеговина.
Уставниот суд на Босна и Херцеговина, 23 години подоцна, во ноември 2015 година, донесе одлука според која членот од Законот за празниците на РС, кој зборува за Денот на РС, е неуставен.
Покрај тоа што Уставниот суд во своето образложение се осврна на настаните од 1992 година, исто така утврди дека тогаш се празнувала и крштевната слава на Република Српска – Свети протоѓакон Стефан, па затоа се доживува и како верски празник.
Уставниот суд на Босна и Херцеговина не го оспори правото на денот на Република Српска, но утврди дека „Денот на РС“ не може да биде 9 јануари.
Како одговор на одлуката на Уставниот суд на Босна и Херцеговина, на 25 септември 2016 година во РС се одржа референдум на 9 јануари, иако Уставниот суд на Босна и Херцеговина ја суспендираше Одлуката за распишување референдум седум дена порано.
И покрај тоа, референдумот беше одржан, по што во октомври истата година во Собранието на РС беше усвоен Законот за Денот на РС, со кој 9 јануари повторно беше дефиниран како празник.
Девет бошњачки и хрватски делегати во Советот на народите на РС, како еден од двата дома на Народното собрание на РС, поднесоа нова жалба до Уставниот суд на Босна и Херцеговина.
Во март 2019 година, судот донесе одлука според која членот од тој закон дека „врз основа на потврдената волја на граѓаните на Република Српска, 9 јануари се утврдува како Ден на Републиката“ е противуставен и е против Меѓународната конвенција за елиминација на Сите форми на расна дискриминација.
Утврдено е и дека е против Протоколот кон Европската конвенција за заштита на човековите права и основни слободи.
Претходно, и Венецијанската комисија во своето мислење оцени дека Денот на РС на тој датум е „дискриминаторски, бидејќи не е во согласност со универзалните вредности на дијалог, толеранција и разбирање“.