Средоземното Море беше многу богато со живот. Во последните децении, тоа богатство се намалуваше, делумно поради несовесниот индустриски риболов, делумно поради загадувањето.
На либискиот брег во близина на Сирт, Мохтар Ал Рамаш се подготвува да го изнесе својот дотраен пластичен чамец на уште едно риболовно патување. Расплеткувајќи ги своите искинати и искинати мрежи, тој покажува кон морето, чија површина е покриена со остатоци.
„Овие мрежи сега ловат само пластика“, вели тој, „се чувствуваме како да го чистиме морето, а не како да заработуваме за живот од него“.
Пластичниот отпад, кој според Обединетите нации го исполнува Средоземното Море со брзина од 730 тони дневно, не е негова единствена грижа. По децении риболов во водите што ги поврзуваат јужна Европа и северна Африка, тој вели дека индустриските тралови „купуваат сè, дури и мали, млади риби“ и „го празнат морето секој ден“.
Дополнително, вели тој, загадувањето со отпадни води од градовите во близина на либискиот главен град, Триполи, убива риби и морски сунѓери, додека крајбрежната експанзија ги уништува природните живеалишта за размножување на одредени видови.
„Она што се случува овде не е нормално“, вели тој, додавајќи дека понекогаш се чини како Либија воопшто да нема море: „Имаме една од најдолгите крајбрежја во регионот, а сепак увезуваме риба од странство“.
Ал Рамаш вели дека тој и другите рибари се надеваат дека либиското Министерство за заштита на животната средина ќе преземе мерки за заштита на морето и она што тој го опишува како „континуирано уништување“ на нивниот единствен извор на приход.
„Испративме писма и барања, но никој не одговара“.
Заеднички проблеми
На брегот во областа Бахари во Александрија, Египет, Хаџ Абдел Наби седи на пристаниште и ги проверува своите мрежи. Во своите шеесетти години, тој се сеќава на времето кога морето носеше богат улов: „Се враќавме со сто килограми риба, но денес добиваме само десет, а понекогаш се враќаме со празни раце“.
И тој ги наведува тралерите како еден од главните проблеми, истакнувајќи дека еден брод може да фати „повеќе отколку сите локални рибари заедно“. Како и Ал Рамаш, тој вели дека се обратил до општината и Министерството за заштита на животната средина, но сè уште не добил никаков одговор.
Извештаите од Алжир, кој дели брег со Либија и Египет, укажуваат на постојан пад на популациите на риби како што се сардини, кои се важни за рибарската индустрија во земјата. Алжирските власти изјавија за ДВ дека околу 1.300 тони „млади сардини“ – помали од 11 сантиметри – се ловат годишно, честопати нелегално. Истражувачите предупредуваат дека фаќањето млади риби ги загрозува цели популации и го нарушува синџирот на исхрана во морскиот екосистем.
Какви решенија се можни?
Бидејќи локалните рибари како Хаџ Абдел Наби го чувствуваат товарот на проблемите што влијаат на Медитеранот, Египет откри национален план за подобрување на својот крајбрежен екосистем на конференцијата минатиот месец.
Планирано е да се обноват две крајбрежни езера и да се изградат околу 70 км песочни насипи што би го заштитиле крајбрежјето. Земјата, исто така, сака да ја намали употребата на пластика со воведување давачка за производителите и увозниците да плаќаат даноци за пластични кеси.
Египетската министерка за заштита на животната средина, Јасмин Фуад, исто така најави иницијативи во кои рибарите ќе бидат вклучени во собирањето и рециклирањето на отпадот од морето, со цел да им се обезбеди дополнителен приход, како и редовно следење на квалитетот на водата за откривање на загадувањето.
„Заштитата на Медитеранот повеќе не е еколошки избор. Тоа е социјална и економска неопходност“, изјави таа.
Тоа е исто така климатска неопходност. ОН цитира студии кои покажуваат дека океаните апсорбирале околу 90% од вишокот топлина произведена од луѓето од Индустриската револуција, дополнително нагласувајќи ги кревките морски екосистеми. Експертите предупредуваат дека зголемувањето на температурите, намалувањето на врнежите од дожд и зголемувањето на нивото на морето влијаат на Медитеранот.
Должност за заштита
Минатиот месец, Алжир објави проект за дигитално следење на риболовните активности и поврзување на своите пристаништа со електронски системи за следење, во соработка со Унијата за Медитеранот – меѓувладина организација што ги обединува 43 земји.
Во јуни, 55 земји го потпишаа Договорот за отворено море, кој предвидува заштита на 30% од светските океани до 2030 година.
Овој голем чекор во глобалното управување со океаните – кој предвидува создавање на морски заштитени подрачја и регулирање на активности како што се риболов, бродарство и длабокоморско рударство – ќе стапи на сила кога ќе биде ратификуван од 60 земји, што се очекува до крајот на годината.
Во јули, 170 земји се собраа за да го објават „Планот од Ница за океаните“, кој вклучува вклучување на рибарите во собирањето еколошки податоци, забрана за длабокоморски риболов во чувствителни екосистеми и поддршка на проекти за „сина економија“ како пат кон одржлив развој.
Европските земји ветија дека ќе инвестираат една милијарда евра во иницијативи за заштита на океаните во текот на наредните години. Тие вклучуваат поддршка за земјите од Глобалниот Југ, построга заштита на морето и напредно следење на загадувањето во Медитеранот.
Но, оние што живеат од морето не се убедени во овие ветувања. „Тешко е да се поверува кога некои од најголемите финансиери се и најлошите загадувачи во светот“, вели за ДВ Самир Шеик Ал-Загнани, поранешен капетан, а сега независен еколошки активист од Тунис.
Рибарите како Ал Рамаш сакаат да бидат подиректно вклучени во заштитата на водите што ги познаваат. „Го знаеме морето и можеме да го заштитиме, но немаме алатки“, вели тој. „Ако продолжат да ни даваат ветувања и други мрежи – нема да ни остане ништо.“