Речиси половина година по почетокот на руската инвазија на Украина, се повеќе делови од сложениот мозаик за месеците пред војната и огромниот, од денешна перспектива речиси зачудувачки, скептицизам во Киев и делови од Запад излегуваат на виделина од дадените информации за тоа што навистина се подготвува.
„Вашингтон пост“ претстави добро парче од споменатиот мозаик во голема истражувачка сторија, чијашто суштина може да се сведе на заклучокот дека Американците уште во октомври минатата година ги сфатиле вистинските намери на Владимир Путин, но едвај успеале да убедат некои од нивните сојузници, а пред сè на самиот државен врв во Киев, дека четири месеци подоцна руските сили навистина ќе ја нападнат Украина.
Првиот сериозен состанок на кој му беа презентирани разузнавачки податоци на претседателот Џо Бајден во Белата куќа, од кои несомнено беше јасно дека руското трупање трупи долж границата со Украина не беше само заплашување, беше одржан на почетокот на октомври 2021 година.
„Нашиот заклучок е дека тие планираат да извршат значаен стратешки напад врз Украина од неколку правци во исто време“, рече началникот на Здружениот генералштаб на САД, генерал Марк Мили на средбата и детално го опиша почетокот на инвазијата, речиси идентично како тоа се одвиваше на 24 февруари годинава.
Киев во клешти
„Русите ќе дојдат од север кон Киев и веднаш ќе го нападнат градот, а потоа дел од силите ќе се движат на исток кон Чернихив, додека другиот дел западно од Киев ќе се движи кон југ, од Белорусија кон Чернобил. Планираат да го опколат Киев за да падне градот за три до четири дена. Специјалната единица Спецаназ ќе го пронајде претседателот Володимир Зеленски и ќе го отстрани, а доколку е потребно, ќе го убие и ќе постави марионетска влада“, рече Мили и понатаму ја опиша крајната цел на акцијата, која Москва „специјална воена операција“.
Во основа, Русите би повлекле линија север-југ која би се протегала од Белорусија до Молдавија, а Украина би се сведела на западниот дел каде, според пресметките на Путин, огромното мнозинство „неонацистички русофоби“, како што тој ги нарекува , во живо.
Бајден веднаш го стартуваше својот дипломатски апарат и неговите клучни оперативци го обиколија светот во обид да се обидат да го одвратат Путин од неговите намери, но и да ги предупредат сојузниците, особено Украина, за она што доаѓа. Но, имаше проблеми, а еден од најголемите беше – Зеленски. На Американците неговиот лик не им изгледаше на Путин, а кога на хартија ги споредија украинската и руската армија, асиметријата беше уште поочигледна. „Киев можеби нема да падне толку брзо како што планираат Русите, но сигурно ќе падне“, веруваат тие.
Страв од колапс
Сите напори во контактите со Русите и лично Путин не дадоа резултат: Москва упорно повторуваше дека се грижат само за сопствената безбедност, која, според нив, е загрозена од проширувањето на НАТО и можноста, иако речиси не постоечка, Украина да се приклучи на алијансата. Истовремено, цело време инсистираа дека не планираат напад.
„Момци, ископајте ги рововите“
Во Киев негодуваа што Американците не им дадоа конкретни податоци од кои самите би можеле да се уверат дека сценариото што им го најавуваат е реално. „Ни даваа многу малку такви информации, до четири или пет дена пред почетокот на инвазијата“, тврди шефот на украинската дипломатија Дмитро Кулеба. А токму Кулеба, придружуван од Андриј Јермак, шефот на кабинетот на Зеленски, го посети Стејт департментот на крајот на ноември, каде што висок функционер им рече: „Дечки, почнете да копате ровови!“.
„Ние се насмевнавме, но тој беше смртно сериозен и повтори дека треба да почнеме да копаме ровови бидејќи ќе бидеме нападнати и дека мора да бидеме подготвени“, се присетува Кулеба и повторува дека ниту тоа предупредување не било доволно поткрепено со поконкретни разузнавачки податоци.
Додека Вашингтон се обидуваше да го убеди Киев за она што следува, се обидуваше да ја испрати истата порака до своите сојузници во НАТО, од кои исто така доаѓаше огромна недоверба. Французите и Германците биле особено скептични, како што наведува „Вашингтон пост“, никогаш не им паднало на памет дека Путин ќе може да изврши инвазија со само 80.000 или 90.000 војници, колку што имаше на руската страна на границата во ноември. Во исто време, тие укажаа и на погрешните разузнавачки податоци кои ги доведоа САД до војната во Ирак, како и на евидентниот разузнавачки дебакл што следеше по неуредното американско повлекување од Авганистан.
Само Британците и балтичките членки на НАТО беа со Американците од првиот момент, додека повеќето од поновите членки од источна и југоисточна Европа зазедоа став дека Путин може да направи нешто, но ништо сеопфатно. „Ќе одгризе уште едно парче од украинското јаболко“, изјави еден функционер. Скептицизмот дополнително се зголеми кога беа побарани поконкретни податоци од Американците, но пристигнаа малку повеќе од општи опсервации. Во Берлин и Париз беа убедени дека Американците и Британците работат во дослух и дека долго време одбиваат да им ја откријат на останатите сојузници основата на која донеле толку значајни заклучоци.
Наивен Макрон
Францускиот претседател Емануел Макрон дури четири дена пред инвазијата, наивно мислеше дека во телефонски разговор успеал да го одведе Путин на средба на која ќе се разговара дополнително за намалување на тензиите. Се чини дека Путин го измамил поздравувајќи го на француски, што толку ја воодушеви Елисејската палата што советникот за надворешна политика на претседателот – заигра.
Една од пресвртните точки за Зеленски беше на 12 јануари, кога директорот на ЦИА Вилијам Барнс дојде кај него во Киев. Дури тогаш му изнесе некои поконкретни податоци од кои на украинскиот лидер му стана појасно дека најтешките денови ѝ претстојат на неговата земја. Во отворен разговор, Барнс откри дека веднаш штом Русите започнале напад, планирале да испратат падобранци да го заземат стратешки важниот аеродром во киевското предградие Хостомел. Оттаму, му рекол Бернс, ќе започне нападот на Киев.
Во еден момент, Зеленски праша дали тој лично и неговото семејство се во опасност, на што Барнс одговори дека ќе мора сериозно да се грижи за неговата безбедност, бидејќи податоците сугерираат дека тимовите одговорни за неговата ликвидација можеби веќе пристигнале во Киев