Албанија утре ќе биде домаќин на Самитот на Берлинскиот процес, иницијатива чија цел е подобрување на соработката и давање помош на земјите од регионот за побрза интеграција во Европската унија.
Споредувајќи ја оваа иницијатива и Отворениот Балкан, аналитичарите од Тирана сметаат дека Отворениот Балкан испрати порака дека политичарите во регионот можат да соработуваат кога сакаат, а предноста на Берлинскиот процес ја гледаат во тоа што зад него стои ЕУ со своите средства.
Од друга страна, Стефан Владисављев, програмски координатор на фондацијата БФПЕ, смета дека не треба да се гледаат како конкуренти бидејќи се комплементарни и имаат иста цел, а тоа е унапредување на регионалната соработка и поврзување меѓу земјите од Западен Балкан.
Отворениот Балкан донесе добри ефекти во регионалната соработка
Директорот за истражување и координатор на Форумот за поврзување во Тирана, Адријан Хачкај, смета дека Отворениот Балкан донел добри ефекти за регионалната соработка и нејзино подобрување, но дека Берлинскиот процес е „побезбеден и постабилен“.
– Како што знаете, премиерот на Албанија пред неколку месеци јавно изјави дека Отворениот Балкан ќе престане да постои, дека ја исполнил својата мисија. Ова се толкуваше како процесот повеќе да не постои. Сепак, информирани сме дека се уште има активности во рамките на Отворениот Балкан. Мислам дека Отворениот Балкан донесе позитивни ефекти, со динамика и акцент на регионалната соработка и нејзино унапредување. Таа иницијатива испрати порака дека нашите политичари можат да соработуваат кога сакаат – изјави Хачкај за Косово онлајн.
Тој забележува дека меѓународните иницијативи бараат време, кадри и добра подготовка.Тој смета дека тоа е „другата страна на медалот“ и дека идејата во принцип е добра, но треба темелно да се развие.
-Отворен Балкан е идеја што ја дефинираме како визија, бидејќи немаше структура за нејзино спроведување. За разлика од Берлинскиот процес, немаше работни групи за подготовка на договорот. Тоа е повеќе договор за разбирање меѓу шефовите на држави. На пример, само за трите потпишани договори за Берлинскиот процес имаше 27 подготвителни состаноци, додека за Отворениот Балкан имаше многу малку такви. Сепак, се додека сите области на Отворениот Балкан се вклучени во Берлинскиот процес, кој е подетален и со сигурно финансирање, Западен Балкан ќе отстапи место на техничките договори подготвени од Советот за регионална соработка и ЦЕФТА – вели Хачкај.
Двете иницијативи беа покренати како идеи кои се надополнуваат една со друга, смета Стефан Владисављев и додава дека која и да се примени или ако се применуваат заедно, можеме само да имаме корист од нив.
Имајќи ги предвид неодамнешните изјави на албанскиот премиер Еди Рама дека Отворен Балкан (ОБ) „ја постигна својата мисија да го унапреди берлинскиот процес“, се поставува прашањето каква е судбината на Отворениот Балкан, во кој спаѓаат Србија, Албанија и Северна Македонија и дали Берлинскиот процес ќе го потисне. Владисављев вели дека Тирана не го напуштила ОБ, барем според појаснувањата што ги слушнал од Еди Рама.
– Во моментов Отворен Балкан мирува. Нема никакви пречки да се искористат сите оние механизми што ги обезбедува ОБ за многу краток временски период, доколку се укаже потреба за тоа – вели Владисављев.
Како што укажува, различните иницијативи кои ја олеснуваат регионалната соработка не мора да бидат меѓусебни конкуренти.
Факт е дека во рамките на Берлинскиот процес, како претходник на евроинтеграциите, беше унапредена соработката на регионално ниво. Но, и во рамките на тој процес наидоа на непремостливи пречки. Имајќи предвид дека Берлинскиот процес (БП) се однесува на сите шест актери од Западен Балкан, една од тие пречки беше што одлуките се носат со консензус. Затоа, за да може нешто да се спроведе во рамките на БП, сите шест актери мора да се согласат со тоа и заеднички да донесат одлука.
Со оглед на некои билатерални тензии кои постојат во регионот, едноставно не беше можно да се договорат сите оние одлуки кои беа важни за регионалната соработка и се појави потреба оние земји кои сакаат да одат напред и кои можат да се договорат да одат напред, да најдат начин да се направи тоа.
– Така настана Отворениот Балкан. Затоа е создаден како одговор на неефективноста на Берлинскиот процес и неможноста да се постигнат сите придобивки од регионалната соработка преку тоа едно консензуално одлучување во кое сите мора да се согласат за да може нешто да се направи – вели Владисављев.
Тој смета дека Отворениот Балкан е корисен особено затоа што може да се „вклучува и исклучува“ кога е потребно.
– Во рамките на ОБ можете да постигнете договор, да го унапредите вашето ниво на соработка помеѓу три, четири, пет актери од Западен Балкан. Но, кога Берлинскиот процес функционира, тогаш не ви треба ОБ. Значи, би рекол дека тие не се конкурентни иницијативи, би рекол дека се комплементарни и дека секоја од овие иницијативи има свои предности и недостатоци. Но, БП дефинитивно има форма на институционализација преку некаква помош од земјите на ЕУ, додека ОБ е повеќе ад хок иницијатива во сопственост на државите од регионот, која се користи по потреба и чија иднина зависи од тоа колку државите во Западен Балкан сакаат да ја подобрат својата регионална соработка без премногу пречки – вели Владисављев.
Како што оценува, во моментов потребата за Отворен Балкан е помала отколку што беше пред одреден период, во контекст на тоа што на Албанија, која е и домаќин на Самитот на Берлинскиот процес и членка на Отворениот Балкан, и е во интерес да функционира Берлинскиот процес.
Кој е опсегот на двете иницијативи?
Зборувајќи за опсегот на едната и на другата иницијатива, Владисављев посочува дека најголемиот опфат на двата процеса е повисокото ниво на регионална соработка.
– Во времето кога се создаваше Берлинскиот процес, немавме јасни индикации кога и дали Западен Бакан ќе стане дел од ЕУ. Со избувнувањето на руската агресија во Украина, добивме нов импулс во процесот на проширување, но се уште не е јасно кои земји, како и кога ќе станат дел од ЕУ. Затоа е неопходно унапредување на регионалната соработка во областа на економијата, но и во другите области на општествено-политичкиот развој на нашиот регион. Она што е предност на БП е што ги вклучува сите актери од Западен Балкан, сите шест економии, а факт е дека ако нешто успешно се договори во рамките на БП, тоа се применува на целиот регион. Нешто што би било најпопуларно кај целата популација е прашањето за роаминг. Кога патувате во Црна Гора, Албанија, Северна Македонија, можете да ги користите вашите мобилни телефони без да применувате тарифи за роаминг, барем на одреден временски период – објасни тој.
Од друга страна, тој посочува дека ОБ е поврзана со ефикасноста. Значи не мора да имаш шест члена, до сега беа тројца и ако се договорат за нешто можат многу брзо да го спроведат бидејќи има и политичка волја и економски бенефит да се спроведат тие одлуки.