Оваа идеја долго време беше сметана за табу и многумина се воздржуваа од такви истражувања поради страв од непредвидливи последици — од создавање на „дизајнерски бебиња“ до можни сериозни промени што би можеле да влијаат врз идните генерации.
Сепак, најголемата медицинска фондација во светот, Wellcome Trust, одлучи да направи храбар чекор и вложи почетни 10 милиони фунти во проектот. Тие веруваат дека овие истражувања ќе донесат повеќе добро отколку штета, особено затоа што би можеле значително да ја забрзаат развојот на терапии за неизлечиви болести што денес ги ограничуваат животите на милиони луѓе.
Д-р Џулијан Сејл, истакнат научник од Лабораторијата за молекуларна биологија во Кембриџ, кој е дел од проектот, изјави дека ова е следниот голем чекор во биологијата. „Небото е граница“, рече тој, додавајќи дека новите технологии ќе им овозможат на луѓето да стареат поздраво, со помалку болести, создавајќи клетки што можат да ги регенерираат оштетените органи како срцето, црниот дроб, па дури и имунолошкиот систем.
Но, како и со секоја голема научна иновација, не недостигаат загрижености и критики. Научници и етичари предупредуваат дека оваа технологија може да се користи и за зло — на пример, за создавање биолошко оружје, генетски модифицирани или „подобрени“ луѓе, па дури и суштества што носат човечка ДНК. Д-р Пет Томас од организацијата Beyond GM истакнува дека „науката може да се користи и за предизвикување штета, вклучувајќи воени цели“.
Исто така, се отвораат големи прашања околу сопственоста и контролата на овие технологии. Ако успееме да создадеме синтетички делови од човечкото тело или цели синтетички човечки суштества, кој ќе ги поседува тие создавања? Кој ќе ги контролира и управува податоците што ќе произлезат од нив? Овие прашања се од суштинско значење за иднината на ова поле.
Проектот беше објавен токму на 25-годишнината од завршувањето на Проектот за човечки геном — историски момент кога науката успеа да ја мапира секоја молекула во човечката ДНК. Сега, благодарение на напредокот во технологијата, научниците не само што можат да ја „читаат“ ДНК, туку и да ја создаваат молекула по молекула, со цел да создадат цел човечки хромозом. Ова ќе им овозможи да проучуваат како гените и ДНК ги регулираат функциите во телото и како да развијат поефикасни терапии за болести што денес се сметаат за неизлечиви.
Сепак, науката останува внимателна. Работата ќе биде ограничена на лабораториски експерименти и нема да се обидува да создаде синтетички живот. Но, експертите предупредуваат дека со оваа технологија, контрола врз живите системи ќе биде беспрекорна — што отвора нови етички дилеми.
Професорот Бил Ерншо, признат генетичар од Универзитетот во Единбург, кој исто така развил методи за производство на вештачки човечки хромозоми, отворено предупреди: „Пандорината кутија е отворена.“ Тој рече дека иако сега може да се воведат ограничувања, ако некоја организација со пристап до потребната опрема реши да синтетизира што сака, тешко ќе биде да се спречи тоа.
Се разбира, проектот не е само технолошки предизвик. Во прилог на лабораториските истражувања, стартува и голема програма за општествени науки, која ја води професорката Џој Жанг од Универзитетот во Кент. Таа истакнува дека е важно да се слушнат гласовите на експертите, на социолозите, но и на пошироката јавност. Целта е да се разберат перцепциите, стравовите и надежите поврзани со оваа технологија — како може да ни користи и какви загрижености носи.
Д-р Том Колинс, кој одлучи да го финансира проектот, објаснува дека одлуката не била лесна. „Се прашавме каква би била цената ако не го направиме ова“, рече тој. Според него, оваа технологија ќе биде развиена еден ден во секој случај, а сега постои можност одговорно да се управува со процесот, да се соочиме со етичките прашања и да ги поставиме правилата од самиот почеток.
Проектот за синтетичка човечка ДНК е повеќе од научна авантура — тој е пресвртница во разбирањето на животот, со огромен потенцијал за подобрување на човечкото здравје, но истовремено и со сериозни етички и безбедносни ризици. Наука, етика и политика се преплетени во оваа нова ера, а светот чека да види како ќе се управува со моќта што ја нуди синтетичката биологија.
Извор: Index.hr