Поранешниот амбасадор и член на Здружението на независни интелектуалци „Круг 99“ Фуад Ѓидиќ, говорејќи како воведен говорник на денешната седница на тема „Унгарската колонизација на ентитетот РС и поделбата на БиХ“, предупреди на процесите кои се одвиваат далеку од очите на политичката јавност во Босна и Херцеговина.
Според него, тоа се два меѓусебно поврзани процеси – интензивната колонизација на Република Српска и неповратната колонизација на Херцеговина.
Интересите на Орбан и поддршката за Додик
Ѓидиќ истакнува дека клучните актери во овие процеси се Виктор Орбан, кого го опишува како „претставник на Трамп во Европа“, и Амир Грос Кабири, „ционистички пратеник и комесар“ на Бенјамин Нетанјаху за Босна и Херцеговина. Тој ги идентификува Милорад Додик и Драган Човиќ како нивни клучни сојузници.
„Додик сите процеси на економско поробување ги покрива со национални српски интереси, додека Човиќ колонизацијата ја оправдува со наводни хрватски национални интереси“, вели Ѓидиќ. Според него, Орбан преку Додик ги реализира своите планови за зајакнување на Унгарија како европска сила, а клучни ресурси за тоа се рудното богатство на ентитетот РС.
Наодите на швајцарската компанија „Arcore AG“ од 2023 година покажаа дека Лопаре содржи 1,5 милиони тони литиум, 14 милиони тони борна киселина, 35 милиони тони калиум и 94 милиони тони магнезиум. Вкупната вредност на овие ресурси се проценува на повеќе од 15 милијарди евра. Унгарскиот печат ја пренесува изјавата на Виктор Орбан во која се вели дека, благодарение на литиумот од РС, Унгарија ќе стане една од четирите водечки светски сили во производството на ова „бело злато“.
Процесот на колонизација се интензивираше по првата средба меѓу Орбан и Додик во април 2019 година, а се забрза во 2022 и 2023 година, кога беа извршени нови истражувања на минерални суровини во регионите Озрен, Лопар, Језера, Мркоњиќ Град, Рудо, Чајниче и Зворник. Премиерот на РС Радован Вишковиќ тогаш изјави:
„Во наредниот период, заедно со нашите економски партнери, ќе започнеме да ги експлоатираме овие ресурси“.
Финансиска поддршка за режимот на Додик
Поддршката на Орбан за Додик не се одразува само на економските проекти, туку и на директната финансиска помош. Унгарскиот печат пишува дека првиот заем од 35 милиони евра, доделен во октомври 2022 година, имал за цел да му обезбеди изборна победа на Додик.
„Унгарија даде втор, неверојатно поволен заем од 110 милиони евра во есента 2023 година, кога РС беше на работ на банкрот“, рече Зора Видовиќ, министерка за финансии на РС. Кога Германија ги откажа проектите во РС во вредност од 120 милиони евра во 2022 година, Унгарија вети дека ќе ги спроведе со свои пари.
Унгарија исто така инвестира во различни проекти, вклучително и енергија во Хргуде и управување со отпад. Според достапните информации, унгарски компании преку тајни договори набавиле 70 отсто од акциите во најголемата балканска соларна централа Требиње. Орбан планира дополнителна инвестиција од половина милијарда евра во експлоатација на минералните суровини на РС до 2026 година.
Опсесијата на Орбан со поделбата на Босна и Херцеговина
Ѓидиќ нагласува дека зад заканите и притисокот што Унгарија ги врши врз БиХ се крие империјалната амбиција на Орбан.
„Орбан сака да ја заврши работата во личен сојуз со Додик, а Босна и Херцеговина, како обединета држава, е најголемата пречка за неговите планови да создаде голема и моќна Унгарија“, тврди Ѓидиќ.
Тој потсетува дека Орбан заедно со Јанез Јанша бил клучниот автор на неофицијалната карта за поделба на БиХ од 2021 година.
Целта на Орбан не е само да ја зајакне Унгарија, туку и да постигне економски интереси преку контрола врз минералните суровини на РС. Затоа тој изобилно го поддржува Додик финансиски, овозможувајќи му да остане на власт. Ѓидиќ, исто така, тврди дека Орбан ги режираше неодамнешните воени и полициски демонстрации во Бања Лука, со кои сакаше да ја претстави Босна и Херцеговина како нефункционална држава.
Заклучува дека Орбан нема да застане тука, како што нема да се откаже од финансирањето на режимот на Додик со нови милиони евра.