Оваа пролет беше забележана највисока стапка на воена регрутација во Русија во последните 14 години. На крајот на март, рускиот претседател Владимир Путин издаде декрет со кој наредува регрутирање на 160.000 мажи на возраст од 18 до 30 години. Нивната едногодишна служба започна на 10 април, пишува „Дојче веле“.
Министерството за одбрана на Русија тврди дека најновиот циклус на мобилизација, кој се спроведува двапати годишно — пролет и есен — нема никаква врска со војната против Украина. Сепак, на служба се повикани и мажи од регионите окупирани од Русија, како што се Доњецк, Луганск, Запорожје и Керсон.
Според Групата за човекови права на Источна Украина (ЕХРГ), најмалку 300 луѓе од окупираните територии биле регрутирани во руската армија во есента 2024 година, вклучувајќи околу 200 од Запорожје и Херсон и 100 од Луганск и Доњецк.
Мал избор во окупираните територии
„Ако насилно ме мобилизираат, ќе се убијам“, вели Олексеј (името е сменето). Овој 21-годишник живее во делот на Запорожје, кој бил окупиран од Русија, каде сака да остане со семејството. „Каде и да одам, би морал да го започнам животот одново“, додава тој.
Иако сега има руски пасош, досега успеал да избегне регрутирање. Но, од минатата есен, руските окупациски власти бараат од мажите да се пријават во армијата, вели тој.
Без руски документ за идентификација, речиси е невозможно да се најде работа или да се студира на универзитет, објаснува Олексиј. Иако не слушнал за случаи на принудно регрутирање, тој вели дека проруски луѓе доброволно се пријавиле да служат во руската армија и потпишале договори со неа. Друг маж, 28-годишен жител на окупирано село во регионот Луганск, ја опишува ситуацијата слично. Тој сè уште не прифатил руски пасош и вели дека окупационите власти им го отежнуваат животот на луѓето како него. На пример, СИМ-картичките не можат да се купат без руски документ за лична карта, бидејќи телекомуникацискиот систем е под руска контрола, што го потврдија активистите за човекови права.
Притисок за исполнување на планот за мобилизација
Оние кои се приклучуваат на руската армија прво се испраќаат во Русија на обука — обично во јужните региони на Ростов и Краснодар, но и во близина на Санкт Петербург или Москва. Некои се испратени и на нелегално анектираниот украински полуостров Крим.
Според Павло Лисијански, украински активист за човекови права и раководител на Институтот за стратешки студии и безбедност, руската војска не изградила свои касарни на окупираните територии од безбедносни причини. „По обуката, многу регрути се испраќаат на фронтот по потпишување договор со руската војска“, вели Лисијански. „Таа одлука понекогаш е доброволна, но често се носи под притисок, поради недостаток на други опции“.
Само неколку избегнуваат да бидат испратени на фронтот, главно со помош на врски или мито, и се распоредени во близина на Москва или Санкт Петербург. Според Лисјански, ова минатата година успеала да го направи само група од 15 мажи. Причината за тоа е што руската армија е под притисок да го исполни својот план за мобилизација. „Тие се обидуваат да го заменат недостатокот на редовни војници со мажи кои веќе ја отслужиле својата воена служба“, вели тој.
Сомнителни околности
Еден таков случај беше опишан на канал на Телеграм и се фокусира на мобилизација во таканаречената „Доњецка Народна Република“. Така, еден човек од окупираниот дел на Доњецк бил испратен во Краснодарската област на воена служба и му било кажано дека по обуката ќе биде испратен на фронтот. „Командантите му рекоа дека сè е веќе потпишано на негово име“, изјави за ДВ креаторот на каналот Телеграм, Михаил (името е сменето). Мажот се обратил за помош до Руското воено обвинителство, но неговата судбина не се знае, вели Михаил.
Оние кои прифатиле руско државјанство и имаат над 18 години не се единствените кои подлежат на задолжителен воен рок. Воениот рок е задолжителен и за секој што ја завршил својата воена служба во таканаречените „Доњецк и Лугански народни републики“ пред февруари 2022 година (пред почетокот на руската инвазија на Украина).
Според Михаил, тука спаѓаат поранешните членови на сепаратистичките „народни милиции“ или паравојски, кои дејствувале од 2014 до 2022 година, а кои сега се испраќаат во Русија на воена служба. Дополнително, во воените канцеларии се повикуваат мажи на старосна граница од овие области за да се пријават за воена служба. „Но, не можам да кажам до кој степен“, вели Михаил.
Казни за приговор на совеста
„Практично е невозможно да се одбие службата во руската армија“, вели Олха Скрипник, директор на Кримската група за човекови права. Русија почна илегално да регрутира мажи во 2015 година, прво во анектираниот Крим, а потоа и во другите окупирани делови на Украина, вели таа. „Пред руската инвазија во февруари 2022 година, секоја година беа регрутирани околу 6.000 луѓе од Крим, од руската анексија на полуостровот во 2014 година. Во моментов немаме точни податоци, но бројките веројатно се зголемени“, додава Скрипник.
Одбивањето на воената служба во Русија може да резултира со затворска казна до две години. Според организациите за човекови права, само на Крим се покренати најмалку 583 кривични постапки.
Сепак, според рускиот онлајн магазин „Верска“, кој е критички настроен кон Кремљ, ниту еден од обвинетите не доби затворска казна во првата половина на 2024 година: тројца добија условна казна, а останатите добија парична казна.
Присилниот регрут е воено злосторство
Сепак, овие казни никого не ослободуваат од служење во руската армија, вели Скрипник, нагласувајќи дека регрутирањето на окупираните територии е кршење на меѓународното хуманитарно право, што претставува воено злосторство.
Од 2022 година, Русија насилно регрутира Украинци кои живеат на окупираните територии во својата армија и често ги злоупотребува како „човечки штитови“, вели таа. „Свесни сме за случаите во кои регрутираните, невооружени мажи беа испратени на фронтот пред редовната армија, со што беа првите нападнати од спротивставените сили. Ова беше масовно практикувано во 2022 година.“
Според Кримската група за човекови права, Русија распоредила бројни регрути од анектираниот Крим во борба за време на нејзината инвазија на Украина. Скрипник наведува дека од 2022 година досега се убиени најмалку 1.873 припадници на руските единици од Крим, додека 116 жители на Крим биле заробени од украинската армија, пренесува „Дојче веле“.