Растот на економиите на Албанија, БиХ, Северна Македонија, Србија и Црна Гора ги надмина нивоата забележани пред избувнувањето на пандемијата и покрај последиците од рускиот напад врз Украина, повисоките цени на енергијата и храната, неповолните временски услови, сè порестриктивните услови за финансирање и значителна неизвесност, покажува најновиот Редовен економски извештај за Западен Балкан, кој беше објавен денеска.
Изгледите за Западен Балкан сепак се понеповолни, бидејќи се очекува растот на БДП да забави до 2,6 отсто во 2023 година, што првенствено ќе биде придонесено од приватната потрошувачка, извозот, а во некои земји и јавните инвестиции, се најавува во овој извештај.
Регионот сега се соочува со предизвици за обнова на резервите за да се подготви за идни шокови, како и спроведување реформи на страната на понудата за да се постават темелите за поодржлив и позелен раст, се вели во извештајот.
„Западен Балкан покажа извонредна издржливост и покрај значителните економски турбуленции“, рече директорката на Светска банка задолжена за Западен Балкан Шаокинг Ју.
„Со цел да продолжат успешно да се спротивстават на бурата предизвикана од повеќекратните економски шокови, земјите од овој регион можат да постигнат значителни резултати со спроведување реформи за зголемување на продуктивноста на среден рок, како што се забрзување на регионалната интеграција, подобрување на пазарната конкуренција, привлекување на поквалитетни инвестиции и елиминирање на пречката за учество на граѓаните, особено жените, во работната сила“, додаде Ју.
Инфлаторните притисоци остануваат длабоко вкоренети
Инфлацијата во Западен Балкан во 2022 година забележа највисоко ниво во претходните две децении, а ценовните притисоци останаа зголемени на почетокот на 2023 година, се вели во извештајот.
Во повеќето земји од Западен Балкан, инфлацијата мерена со индексот на потрошувачките цени достигна врв на крајот на 2022 година, под влијание на растот на цените на енергијата и храната, а сега покажува знаци на смирување бидејќи надворешните двигатели стануваат се помалку изразени поради забавувањето во глобалниот економски раст.
А сепак, инфлаторните притисоци остануваат длабоко вкоренети, што бара дополнително заострување на монетарната политика.
Тие повисоки цени особено имаа сериозно влијание врз домаќинствата со пониски приходи, кои заедно со послабиот економски раст значително го забавија темпото на намалување на сиромаштијата, иако одредени позитивни ефекти од програмите за универзална државна поддршка насочени кон ублажување на последиците од енергетската криза се забележливи.
Според извештајот, потенцијалните ограничувања во иднина вклучуваат помала надворешна побарувачка, што може негативно да влијае на заработката од извоз и да ги ограничи дознаките, и позатегнат фискален простор, кој продолжува да ја ограничува поддршката што може да им се обезбеди на домаќинствата.
„Најсиромашните домаќинства трошат многу поголем процент од својот приход на енергија и храна, а тоа се двете ставки од потрошувачката кошница чии цени најмногу се зголемија“, вели Сања Маџаревиќ Шујстер, виш економист на Светска банка и еден од главните автори на извештајот.
„Тоа значи дека порастот на реалните трошоци на живот со кои се соочуваат посиромашните граѓани на земјите од Западен Балкан е многу поголем отколку што може да се заклучи од официјалните податоци за инфлацијата мерени со движењето на потрошувачките цени. При дефинирањето на ефективни политики кои ќе заштитат колку помалку богати граѓани и го стимулираат растот на економијата, важно е да се земе предвид нестабилноста на стапките на инфлација за различни типови на домаќинства“, заклучува таа.
И покрај растот на вработеноста, темпото на отворање нови работни места се намали
И покрај растот на вработеноста, темпото на создавање работни места забави во втората половина на 2022 година низ целиот Западен Балкан, се вели во извештајот.
Најмногу се намали вработеноста во секторите земјоделство и јавна администрација, но забавување е забележано и во индустријата и услужниот сектор.