Пред седум години, рускиот претседател Владимир Путин отпатува во Сирија за да се сретне со својот сојузник, тогашниот сириски лидер Башар ал Асад, во руската воздухопловна база Кмеимим во Латакија.
Во својот победнички говор Путин прогласи победа над непријателите на Башар ал Асад еднаш засекогаш.
„Ако терористите повторно кренат глава, ќе извршиме напади без преседан“, рече тој, мислејќи на сириската опозиција и терористичката група Исламска држава.
Во 2024 година, Русија, заглавена во војна против Украина, гледаше како сирискиот режим се распаѓа пред двонеделната молскавична офанзива на бунтовниците, пишува „The Moscow Times“. Додека Сирија се движи кон неизвесна иднина, падот на Асад носи значителни политички, воени и економски трошоци за Русија, која долго време ја користи Сирија како основа за своето влијание на Блискиот Исток.
Политички загуби на Русија по падот на Асад
Откако интервенираше во сириската граѓанска војна во 2015 година, Русија се позиционираше како клучен моќен посредник на Блискиот Исток.
Москва застана покрај Асад откако масовните протести во 2011 година се претворија во граѓанска војна и му се заканија на неговото владеење. Со текот на годините, руската поддршка му помогна на Асад да врати голем дел од територијата што ја загуби од опозициските сили и Исламската држава, зацврстувајќи ја улогата на Москва како доминантен играч во регионот.
Брзиот колапс на режимот на Асад во 2024 година ја сврте таа приказна наопаку.
Иако Путин допрва треба да го коментира соборувањето на Асад, неговиот портпарол Дмитриј Песков во понеделникот призна дека и Москва е изненадена.
„Она што се случи го изненади целиот свет и, во овој случај, ние не сме исклучок“, рече Песков.
„Неспособноста или одлуката на Русија да не го поддржи режимот на Асад за време на брзата бунтовничка офанзива низ Сирија, исто така ќе му наштети на кредибилитетот на Русија како сигурен и ефективен безбедносен партнер ширум светот, што пак негативно ќе влијае на способноста на Путин да добие поддршка во посакуваниот мултиполарен свет“, наведуваат од Институтот за проучување на војната (ISW) во својата анализа.
Никита Смагин, експерт за руска надворешна политика на Блискиот Исток, рече дека неспособноста на Москва да го спаси Асад треба да се гледа на подолг рок.
„Ако не победите во граѓанска војна со брз Блицкриг, најверојатно ќе заглавите во долготраен конфликт, а порано или подоцна тоа ќе доведе до пораз“, изјави Смагин за „The Moscow Times“, објаснувајќи ја ситуацијата во која се најде Асад.
Со оглед на тоа што Асад сега бара засолниште во Москва, Кремљ допрва треба да одлучи што точно да прави со силите кои сега се на власт во Сирија, предводени од исламистичката алијанса Хајат Тахрир ал-Шам (ХТС) и чадор групата на Сириската национална армија поддржана од Турција. Со години Русија беше на спротивната страна и ја прогласи ХТС за терористичка група.
Сепак, се чини дека Кремљ е подготвен да продолжи со „нормализација“ со ХТС со цел да го задржи своето воено присуство во Сирија, тврди Смагин.
„Реториката на руските државни медиуми веќе почна да се менува. Бунтовниците сега не се нарекуваат терористи, туку вооружената опозиција која ја презеде власта во Сирија“, истакнал Смагин, додавајќи дека и сириската амбасада во Москва го подигнала опозициското знаме.
„Во изминатите девет години Русија ги бомбардира овие групи. Вистинското прашање е дали се подготвени да соработуваат со Русија на долг рок“, рекол Смагин.
Татјана Становаја, виш соработник во центарот „Карнеги Русија Евроазија“, дели сличен став.
„Сега клучното прашање е како Москва ќе се прилагоди на новата реалност и колкава флексибилност ќе има во ангажманот со новите владетели на Сирија. Ако се пропушти момент, пологично ќе биде да се зборува за пораз“, изјавила Становаја.
Воените загуби на Русија во Сирија
Сирија, исто така, беше централна во руската воена стратегија на Блискиот Исток, домаќин на две стратешки важни локации на сирискиот медитерански брег – воздухопловната база Хмејмим и поморската база Тартус, кои играат клучна улога во поддршката на руските поморски операции во регионот.
По соборувањето на Асад, Русија се чини дека се подготвува да ги повлече своите воени средства од Сирија, според ISW. Руските војници, исто така, наводно побарале поддршка од Анкара за нивно безбедно излегување од Сирија, објави во неделата „Си-Ен-Ен Турк“.
Песков во понеделникот рече дека иако е прерано да се разговара за иднината на руското воено присуство во Сирија, се водат преговори со новите власти во Дамаск за да се гарантира безбедноста на рускиот персонал и средства.
Економски загуби – 27,5 милијарди долари за 9 години
Економските загуби на Русија беа релативно скромни и спаѓаат во три широки категории. Првите се однесуваат на директните трошоци за воена поддршка на режимот на Асад од почетокот на руската интервенција.
Во текот на 2015-2016 година. Кога сирискиот конфликт беше на својот врв во 2008 година, аналитичарите ја проценија цената на руската кампања на околу 1,5 до 3 милијарди долари годишно. Според анализата на тинк-тенк IHS Jane’s со седиште во Велика Британија, нарачана од Москва тајмс во 2015 година, трошоците за одржување на руското воено присуство во Сирија би можеле да се движат од 2,4 до 4 милиони долари дневно, или помеѓу 880 и 1,46 милијарди долари на ден. година. Овие трошоци вклучуваат операција на воени авиони, хеликоптери и воен персонал.
„Блумберг“, повикувајќи се на извори, тврди дека Москва одвоила 1,2 милијарди долари за трошоците на сириската операција за цела 2016 година. Весникот, исто така, цитираше проценка на аналитичкиот центар за кралски обединет институт за безбедност дека реалните трошоци на Русија за нејзината сириска кампања изнесуваат близу 3 милијарди долари годишно, бидејќи Москва одлучи да распореди повеќе војници во земјата.
Друга категорија на руски трошења за Сирија е износот на финансиската поддршка што Москва можеби му ја пружила на режимот на Асад.
Русија не објавува податоци за своите должници и нивниот долг, но некои проценки може да се направат од алтернативни извори. Според проценките на Светската банка, Сирија и должи на Русија 525 милиони долари заклучно со 2022 година.
Конечно, загубите на Русија вклучуваат деловни инвестиции кои руската држава и компании може да ги напуштат по падот на Асад.
За разлика од некои од нејзините соседи, Сирија не е особено богата со фосилни горива – тие сочинуваат само 0,3% од докажаните резерви на нафта на Блискиот Исток (2,5 милијарди барели) и 0,4% од нејзините докажани резерви на природен гас (0,3 трилиони кубни метри), истакна аналитичарот Кирил Родионов.
Наместо тоа, Москва се пресели да инвестира во сириската минерална индустрија, која напредуваше пред граѓанската војна, и нејзината инфраструктура.