Француско-германскиот предлог за нова рамка за дијалог меѓу Белград и Приштина предвидува нормализација на односите меѓу двете страни, „неприкосновеност на границата меѓу нив сега и во иднина“ и целосна посветеност на „взаемното почитување на територијалниот интегритет“, соопшти вчера Еурактив, наведувајќи дека документот го добиле од сигурен извор. Еурактив пренесува девет члена од предлогот, вклучувајќи го и оној со кој се предвидува „Косово и Србија да разменат постојани мисии“, кои ќе бидат формирани во седиштата на двете влади. Според тоа, и Косово и Србија ќе ги промовираат мирните односи на Западен Балкан и ќе придонесат за регионалната безбедност и соработка во Европа.
Според косовскиот аналитичар Фадиљ Љепаја, нормално е ЕУ и САД да бараат воздржаност и договор, за да нема ескалација, но никој не бара од Косово да прифати нешто што ја доведува во прашање неговата слобода, интегритетот на државата или демократските институции.
Тој во разговор за „Локално“ вели дека опозицијата, секако, ја бара својата шанса во секоја криза, особено активни се некои партии кои биле познати по блиските, главно деловни врски, со Српската листа.
-Владата блокираше некои коридори на тој бизнис, нарекувајќи го борба против контрабандите. Од друга страна, Српска листа го нарекува тероризам врз Србите, а некои албански партии сметаат дека владата не придонесува за мир, го споменуваат и наводниот „антимериканизам“ на Курти, кој владата го демантира со изјави за редовни консултации со американски претставници во Косово и Вашингтон, оценува аналитичарот.
Тој порачува дека ваквите изјави за „антиамериканизмот“ на Курти тешко се аргументираат, а потекнуваат од времето кога претседател на САД беше Доналд Трамп, и додека „сегашниот српски/руски лобист Гренел лично ги водеше кампањите за соборување на владата на Курти, со поддршка и личен ангажман на тогашниот претседател на Косово, Хашим Тачи“.
-Мислам дека господинот Курти смета дека е подобро во неговата влада да нема министри кои се сметаат за министри на српската влада и го сметаат Вучиќ за нивни претседател и дека нема функционери во институциите кои одбиваат да ги извршуваат наредбите на претпоставените, туку да примаат наредби од Србија. Таа двојна игра е прекината, на големо незадоволство на српските власти и со тропање на оружје на границата, посочува Љепаја.
Аналитичарот смета дека нема да има ескалација на ситуацијата бидејќи тоа не го сакаат ниту српските ниту косовските власти, а КФОР е доволна гаранција за мир и стабилност во овој регион.
-Овие активности се поврзани со обидот за изедначување на Крим и северот на Косово, односно како руски сугестии до Србија да инсистира на северот на Косово, што во принцип би било прифаќање на преговорите за Крим и украинските територии кои се припоени кон Русија. Во принцип, Русија со моделот на Косово, односно неговата поделба, се обидува да го легитимира принципот на промена на границите со договор, како излез од походот во Украина. Тоа го поддржуваат и американските „среднорочни избори“, на кои се надеваат дека ќе го зајакнат републиканскиот, односно блокот на Трамп, кој ги прифати тие преговори за териториите. Мнозинството луѓе во Косово сметаат дека доколку се прифати тој принцип, општо мислење е дека конфликтите во БиХ и Македонија повторно би ескалирале, а фитилот на балканското буре барут би можело повторно да се запали, оценува Љепаја.
Тој додава дека „со уривањето на првата влада на Курти, со реторика за наводната антиамериканска ориентација на Курти, косовската опозиција всушност сама си пресуди, бидејќи ги загуби изборите со катастрофален резултат за нив, а во оваа прилика, според сите прогнози, немаат подобра перспектива“.
Директорот на Институтот за територијален економски развој – Интер и координатор на Работната група на Националната конвенција на Европската унија за Поглавје 35 и Косово, Драгиша Мијачиќ во разговор за „Локално“ вели дека проблемот со регистарските таблички на северот на Косово е комплексен и не може да се гледа изолирано туку како дел од општите проблеми во односите меѓу локалните Срби и Владата во Приштина.
-Имено, интеграцијата на Србите од северот на Косово започна со потпишувањето на Бриселскиот договор во 2013 година. што од една страна подразбира учество на Србите во косовските институции (полиција, судство, локална самоуправа итн.) и од друга страна формирање на Заедница на општини со српско мнозинство која би имала овластувања во доменот на образование, образование, социјална заштита, просторно планирање и економски развој. Владата во Приштина сите овие години се интересираше за првиот дел од интеграцијата, додека сите овие години одбиваше формирање на Заедницата. Состојбата особено се заострува со доаѓањето на Курти на чело на Владата во Приштина. Курти својата политичка кариера ја изгради токму на прашањето за противењето на формирањето на Заедницата, па кога дојде на чело на Владата јасно стави до знаење дека нема да го спроведува овој дел од Бриселскиот договор. Од друга страна, врши притисок врз локалните Срби да ги пререгистрираат табличките од КМ издадени од Република Србија во таблички со ознаките РКС издадени од Владата на Косово. Србите не се согласија со ова барање на Приштина, што предизвика политичка криза која секој ден е се полоша, ја објаснува Мијачиќ ситуацијата кај нашите два северни соседи.
Тој појаснува дека единствениот начин за решавање на овие проблеми се преговорите во Брисел со посредство на Европската унија.
-Алтернативата се конфликтите меѓу локалните Срби и косовската полиција, што е неприфатливо и крајно опасно во време кога имаме војна во Украина.
Со напуштањето на косовските Срби на институциите во Приштина, координаторот вели дека локалните Срби од северот на Косово ја примениле последната мерка што ја имале, „а тоа беше излез од сите косовски институции (полиција, судство, локална самоуправа и сите други)“.
-Овде треба да се нагласи дека со оваа одлука сите ги напуштија косовските институции, не само политичарите и именуваните лица (директори, градоначалници, судии, обвинители итн.) туку сите вработени, од службеници до обезбедувачи и кафе готвачи. Ова ги направи неизвесни животите на овие луѓе и нивните семејства, особено во време на инфлација и економска криза. Сепак, на сите им е јасно дека во овие околности тоа е единствената мерка што може да обезбеди притисок врз Владата на Косово и меѓународната заедница за исполнување на потпишаните обврски поврзани со формирањето на Заедницата, но и да се обезбедат услови за достоинствен живот на граѓаните на северот на Косово, укажува Мијачиќ.
Основањето на Заедницата на српски општини (ЗСО), вели тој, е долгорочен процес кој не може (и не треба) да се реши за краток временски период.
-На ова прашање треба сериозно да се пристапи, на начин да се создадат институционални механизми кои ќе ја гарантираат заштитата на колективните права на Србите на Косово, но на начин што нема да го загрози функционирањето на косовските институции и на начин што е прифатлив за политичките елити во Приштина. Секое друго решение не е одржливо. Затоа, поважно е да се влезе во суштински дијалог за ова прашање, отколку да се донесе некое (полу) решение во краток временски период. Прашањето за табелите е техничко прашање и може лесно да се реши со едноставни мерки, било во смисла на одложување на спроведувањето на мерките на Владата на Косово или во смисла на воведување статусно неутрална табела за ограничен временски период (да речеме, додека не се формира ЗСО), дециден е координаторот.
Според него, Америка е таков пријател на Косово што му простува на Курти за злобата на северот од земјата.
-САД во неколку наврати го изразија своето јасно несогласување со одлуките на Курти, но досега не видовме конкретни акции на американската дипломатија кои би го санкционирале однесувањето на премиерот на Косово. Доколку нешто не се промени и Америка не изврши позначителен притисок врз Курти, се плашам дека сегашната ситуација може да ескалира до ниво кое нема лесно да се смири, смета Мијачиќ.
Н.П.