Војната во Украина се очекува да предизвика „најголем ценовен шок кај суровините“ од 1970-тите, предупреди Светската банка.
Во новата прогноза, финансиската институција вели дека нарушувањата предизвикани од конфликтот може да придонесат за големи зголемувања на цените на суровините, од природен гас до пченица и памук.
Зголемувањето на цената „почнува да има многу големи економски и хуманитарни ефекти“, изјави за Би-Би-Си Питер Најџел, коавтор на извештајот.
„Домаќинствата ширум светот ги чувствуваат трошоците за живот“, рече тој.
„Посебно сме загрижени за најсиромашните домаќинства, бидејќи тие трошат најголем дел од својот приход на храна и енергетски производи, така што тие се особено ранливи на ова зголемување на цените“, додаде виш економист во Светска банка.
Цените на енергенсите се очекува да пораснат за повеќе од 50%, зголемувајќи ги трошоците на домаќинствата и компаниите, соопшти Светска банка.
Најголем пораст ќе има цената на природниот гас во Европа. Цените се очекува да паднат следната година и во 2024 година, но и тогаш ќе бидат за 15% повисоки од лани.
Светската банка вели дека ова значи дека од најниските во април 2020 година до максимумите во март оваа година, го гледаме „најголемиот пораст на цените на енергијата во 23-месечниот период од скокот на цената на нафтата во 1973 година“, кога тензиите во Блискиот Исток ги зголеми цените.
Цените на нафтата се очекува да пораснат и во 2024 година, со прогноза на просечната цена на Брент за оваа година од 100 долари за барел, нешто што ќе доведе до широка инфлација.
Русија произведува околу 11% од светската нафта и има трет најголем удел, но според извештајот на Светска банка, „се очекува нарушувањата поврзани со војната да имаат траен негативен ефект“, бидејќи санкциите значат дека странските компании заминуваат и пристапот до технологијата е ограничен.
Русија во моментов испорачува 40% од својот природен гас за ЕУ и 27% од својата нафта, но европските влади преземаат чекори за да го ограничат снабдувањето од Русија. Ова помогна да се зголемат цените ширум светот со создавање на поголема побарувачка за набавки од друго место.
Цените на пченицата се движат кон нови рекорди
Светска банка предупредува и дека се очекува поскапување на многу прехранбени производи. Индексот на цените на Организацијата за храна и земјоделство (ФАО) во Обединетите нации веќе покажува дека тие се на највисоко ниво од почетокот на слични статистички податоци пред 60 години.
Се очекува пченицата да порасне за 42,7% и нејзината цена да достигне нови рекордни вредности во долари. Други значителни зголемувања ќе има кај јачменот (33,3%), сојата (20%), растителните масла (29,8%) и пилешкото (41,8%). Овие зголемувања се одраз на фактот дека извозот од Украина и Русија драстично падна.
Пред војната, двете земји сочинуваа 28,9% од светскиот извоз на пченица, според JP Morgan, и 60% од резервите на сончоглед, клучна состојка во многу преработени храни, според S&P Global.
Се очекува раст на цените и на другите суровини, вклучително и ѓубрива, метали и минерали. Цените на дрвните материјали, чајот и оризот се меѓу малкуте што се очекува да паднат.
„Пченицата е еден од најтешките земјоделски производи за извоз“, се вели во анализата на Bank of America. Лошото време во Северна Америка и Кина најверојатно ќе ги влоши ефектите од намалените залихи од Украина, кои ќе продолжат бидејќи војната ја нарушува сезоната на пролетна сеидба.
Во анализата се вели и дека испораките на житарици и маслодајни култури од Украина се намалени за повеќе од 80% поради непријателствата.
Извршниот директор на Archer, Даниелс Мидленд, еден од најголемите трговци на храна, не очекува цените да паднат наскоро.
Американската компанија објави 53% раст на нето добивката за првите три месеци од годината, на 1,05 милијарди долари. „Очекуваме намалената понуда, во основата на што е лошата реколта на семе од репка во Канада, помалата во Јужна Америка, а сега и нарушувањата во регионот на Црното Море, да доведат до континуирани тензии на светските пазари за жито во текот на следните неколку години“, рече Хуан Лучијано .
Наџел од Светска банка верува дека другите валути би можеле да помогнат да се реши проблемот со недостигот предизвикан од војната во Украина на среден рок. Сепак, предвиденото зголемување на цените на ѓубривата за 69% оваа година значи дека „постои реален ризик користењето помалку ѓубриво да ги намали земјоделските приноси“.
„Цените се очекува да достигнат врв во 2022 година, но ќе останат многу повисоки од претходно очекуваните“, соопшти Светска банка.
Финансиската институција додаде дека „изгледите за пазарите на стоки сериозно зависат од времетраењето на војната во Украина“ и прекршувањата што таа ги предизвикува на синџирите на снабдување.