Унгарија, како претседавач со Советот на ЕУ, предлага новиот фонд на Унијата за зајакнување на воената индустрија да финансира проекти со најмалку 65 проценти од европски компоненти, што се смета за компромисно решение бидејќи многу членки на ЕУ стекнуваат или лиценцираат производство на воени опрема од американско или азиско потекло, објави Балканската безбедносна мрежа.
Предлогот на Будимпешта за Европската програма за одбранбена индустрија (EDI) од 1,5 милијарди евра, како што пренесува порталот Политико, наидува на одобрување на компании како Ербас, СААБ и МБДА, додека француските компании како Талес, Дасо и Навал груп сметаат дека уделот на европските компоненти треба да биде најмалку 80 проценти и со тоа подобро да го заштити европскиот пазар.
EDIP беше лансиран по руската инвазија на Украина, а одлуката за критериумите за поддршка на индустријата не е само поради економските фактори, туку има и поширок геополитички контекст.
Анализите на Стокхолмскиот институт за меѓународен мир покажуваат дека САД сè уште доминираат како главен снабдувач на воена опрема за ЕУ, со 55 отсто пазарен удел, поради што Франција, иако традиционален промотор на „стратешката автономија“, го поддржува унгарскиот предлог.
Причината е што официјален Париз го гледа предлогот како компромисно решение за зајакнување на европската воена индустрија. Кон ова се надоврзува и оценката дека Полска, која го презема претседавањето во јануари, би можела да предложи уште помал праг за европските компоненти поради блиската воено-индустриска соработка со Вашингтон и Јужна Кореја, вклучително и набавка на стелт авиони Ф-35, тенкови Абрамс и К2 Црн Пантер.
Иницијативата од Будимпешта предвидува два клучни услови за проекти кои користат неевропски компоненти. Една од нив е постепената транзиција кон европските делови, односно компаниите мора да покажат посветеност на транзицијата кон компоненти од ЕУ и да имаат целосна контрола врз процесот на развој и прилагодување на производите.
Помошта од фондот EDIP е значајна за европските производители на оружје, од кои ниту еден нема профит поголем од една милијарда евра, па стимулациите би можеле да бидат клучни за нивниот понатамошен развој.
Од друга страна, компаниите од САД или Јужна Кореја кои планираат или веќе имаат погони во Романија и Полска, веројатно нема да ги исполнат барањата за помош.
Сепак, можни се исклучоци. Првата е дека компанија од одбранбената индустрија која увезува компоненти работи на префрлување на компоненти од земја на Европската Унија. Друг исклучок е тоа што производителот докажува дека има значително влијание и контрола во компанијата што испорачува компоненти за производство на борбен систем и дека овие компоненти имаат значително влијание врз производството на системот.
За предлогот ќе гласаат Советот на Европската унија и Европскиот парламент, а конечната одлука се очекува во текот на следната година.