Сведоците тврдат дека грчката крајбрежна стража предизвикала смрт на десетици мигранти во Медитеранот во период од три години, вклучително и девет кои биле намерно фрлени во морето. Девет лица се меѓу повеќе од 40 за кои се вели дека загинале како резултат на насилно отстранување од грчките територијални води или фрлени назад во морето откако стигнале до грчките острови, покажа анализата на Би-Би-Си.
Грчката крајбрежна стража ги отфрла сите наводи за незаконски активности.
Би-Би-Си прикажа снимка од 12 лица како се товарат на брод на грчката крајбрежна стража, а потоа се оставаат на гумен чамец кај поранешен висок офицер на грчката крајбрежна стража. Кога стана од столот, сè уште го држеше микрофонот, рече дека тоа е „очигледно нелегално“ и „меѓународно злосторство“.
Грчката влада долго време беше обвинета за присилно враќање на луѓето назад во Турција, каде што преминале, што е нелегално според меѓународното право. Но, ова е првпат Би-Би-Си да го пресмета бројот на инциденти што сугерираат дека смртните случаи се резултат на акција на грчката крајбрежна стража.
15-те анализирани инциденти – во периодот од мај 2020 до 2023 година – резултираа со 43 смртни случаи. Првичните извори беа првенствено локални медиуми, невладини организации и турската крајбрежна стража. Проверката на таквите извештаи е исклучително тешка – сведоците често исчезнуваат или премногу се плашат да зборуваат. Но, во четири случаи Би-Би-Си можеше да ги потврди извештаите зборувајќи со сведоци.
Истражувањето на Би-Би-Си, прикажано во новиот документарен филм, Dead Calm: Killing in the Med?, сугерира јасна шема, пренесува Индекс.
Во пет инциденти, мигрантите тврдеа дека грчките власти директно ги фрлиле во морето. Во четири од тие случаи тие опишале како пристигнале на грчките острови, но биле фатени од грчките власти. Во неколку други инциденти, мигрантите рекоа дека биле ставени на немоторизирани гумени чамци кои потоа се издувале или биле дупнати.
„Не фрлија во вода“
Едно од најтешките сведоштва го даде еден човек од Камерун, кој вели дека бил ловен од грчките власти откако пристигнал на островот Самос во септември 2021 година. Како и сите луѓе интервјуирани од Би-Би-Си, тој рече дека планира да се регистрира на Грчка почва како барател на азил.
„Ние штотуку се симнавме и полицијата дојде одзади“, рече тој. „Имаше двајца полицајци во црно и тројца во цивилна облека. Беа маскирани, им се гледаа само очите.
Тој и уште двајца – еден од Камерун и еден од Брегот на Слоновата Коска – беа префрлени во брод на грчката крајбрежна стража, каде настаните добија ужасен тек.
„Почнаа со (уште еден) Камерунец. Го фрлиле во вода. Човекот од Слоновата Коска рече: „Спаси ме, не сакам да умрам…“, а потоа на крајот само неговата рака беше над водата, а телото долу“.
— Полека раката му се лизна надолу и водата го проголта.
Сведокот вели дека киднаперите го претепале.
„Добив тупаници по главата. Како да тепаат животно.“ А потоа, како што вели, го турнале во вода – без појас за спасување. Тој успеал да доплива до брегот, но телата на други двајца – Сиди Кеита и Дидие Марсијал Куаму Нана – биле пронајдени на турскиот брег.
Адвокатите на преживеаните бараат грчките власти да покренат истрага за двојното убиство.
„Ме фрлија врзан сред море, сакаа да умрам“
Друг маж, од Сомалија, изјави за Би-Би-Си дека во март 2021 година, по пристигнувањето на островот Хиос, бил заробен од грчката армија, која потоа го предала на грчката крајбрежна стража. Тој рече дека му ги врзале рацете зад грб пред да го фрлат во вода.
„Ме фрлија врзан сред море. Сакаа да умрам“, рече тој. Тој додаде дека успеал да преживее плутајќи на грб, пред едната рака да му се ослободи од јажињата. Но, морето беше разбранувано и тројца од неговата партија загинаа. Сведокот стигнал до земјата каде што на крајот бил забележан од турската крајбрежна стража.
„Веднаш почнавме да тонеме, тие го видоа… Не слушнаа како врескаме и сепак не оставија“, изјави тој за Би-Би-Си.
„Првото дете што умре беше синот на мојот братучед… После тоа еден по еден. Уште едно дете, друго дете, па и братучед ми исчезна. До утрото умреле седум, осум деца. Моите деца починаа само наутро… непосредно пред да дојде турската крајбрежна стража“.
Дејствувал во цивилна облека и маскиран
Грчкиот закон им дозволува на сите мигранти кои бараат азил да го пријават своето барање на неколку острови во посебни центри за регистрација.
Во најсмртоносниот инцидент – во септември 2022 година – брод со 85 мигранти налета на неволја во близина на грчкиот остров Родос кога моторот престана да работи, пишува Индекс.
Мохамед, од Сирија, рече дека ја повикале грчката крајбрежна стража за помош – која ги качила, ги вратила во турските води и ги ставила во чамци за спасување. Мохамед вели дека вентилот на бродот што го добиле не бил затворен правилно.
Но, сведоците на БиБиСи – контактирани со помош на Консолидираната спасувачка група – рекоа дека биле фатени пред да стигнат до центрите. Тие рекоа дека лицата очигледно работеле тајно – во цивилна облека и често маскирани
Групите за човекови права тврдат дека во Европа има илјадници баратели на азил кои нелегално се вратени од Грција во Турција и на кои им е ускратено правото на азил, кое е загарантирано со меѓународните закони и законите на ЕУ.
Би-Би-Си му ја покажа снимката на поранешниот шеф на специјалните операции на грчката крајбрежна стража
Австрискиот активист Фајад Мула изјави за Би-Би-Си дека тој самиот открил колку тајна изгледала операцијата во февруари минатата година на грчкиот остров Лезбос. Возејќи кон местото на наводното принудно враќање по дојава, тој бил запрен од човек со качулка – подоцна откри дека работи во полиција. Тој рече дека полицијата потоа се обидела да ја избрише снимката од камерата на неговото тело и го обвинила за давање отпор на полицаец. На крајот не беа преземени дополнителни мерки.
Два месеци подоцна, на слична локација, Мула успеа да сними принудно враќање, објавено во Њујорк Тајмс. Групата, во која имаше жени и бебиња, беше истоварена од неозначено комбе и спуштена на пристаништето со мал чамец. Тие потоа биле префрлени на грчки крајбрежен брод подалеку од брегот, извлечени во морето и ставени на сплав каде што биле оставени да пловат.
Би-Би-Си ја покажа оваа снимка – која ја потврди – на Димитрис Балтакос, поранешниот шеф на специјалните операции на грчката крајбрежна стража. За време на интервјуто, тој одби да шпекулира за тоа што покажуваат снимките – откако претходно во интервјуто негираше дека грчката крајбрежна стража некогаш ќе биде принудена да направи нешто незаконско.
„Не им кажав многу, нели? Тоа е јасно меѓународно злосторство“
Но, за време на паузата, тој беше снимен како на грчки му вели на некој надвор од екранот:
„Не им кажав многу, нели? Тоа е многу јасно, нели. Тоа не е нуклеарна физика. Не знам зошто го направија тоа сред бел ден… Тоа е… очигледно нелегално. меѓународен криминал“.
Грчкото Министерство за поморски работи и островска политика изјави за Би-Би-Си дека снимката моментално ја истражува независната Национална агенција за транспарентност.
Истражувачка новинарка интервјуирана од Би-Би-Си, која живее на островот Самос, вели дека почнала да разговара со припадник на грчките специјални сили преку апликацијата за запознавање Тиндер. Кога ја повикал од, како што го опишал како „воен брод“, Роми ван Барсен го прашал повеќе за неговата работа – и што се случува кога неговите сили забележале брод со бегалци. Тој одговори дека се „враќаат“ и дека таквите наредби се „од министерот“, додавајќи дека ќе бидат казнети доколку не го запрат бродот.
Грција секогаш негираше дека се случуваат таканаречени „присилни враќања“. Грција е порта кон Европа за многу мигранти. Минатата година се евидентирани 263.048 пристигнувања по морски пат во Европа, а Грција примила 41.561 од нив (16%). Во 2016 година Турција потпиша договор со ЕУ за запирање на протокот на мигранти и бегалци во Грција, но во 2020 година рече дека повеќе не може да го спроведува.
Што вели грчката крајбрежна стража?
Би-Би-Си ги претстави наодите од својата истрага пред грчката крајбрежна стража. Тие одговорија дека нивниот персонал работи „неуморно со најголема професионалност, силно чувство на одговорност и почитување на човечкиот живот и основните права“, додавајќи дека тие се „целосно во согласност со меѓународните обврски на земјата“.
Тие додаваат: „Треба да се нагласи дека од 2015 до 2024 година Грчката крајбрежна стража спасила 250.834 бегалци/мигранти во 6.161 инциденти на море“. Беспрекорното спроведување на оваа благородна мисија е позитивно препознаено од меѓународната заедница“.
Грчката крајбрежна стража претходно беше критикувана за нејзината улога во најголемиот мигрантски бродолом во Средоземното Море во последната деценија. Се стравува дека повеќе од 600 луѓе загинале откако Адријана потона во разграничената зона за спасување во Грција во јуни минатата година.
Грчките власти инсистираат на тоа дека бродот не бил во неволја и пловел безбедно кон Италија, па крајбрежната стража не се обидела да го спаси.