Дури десетина земји протераа руски дипломати само во април, на што Москва одговори со иста мерка. Такво влошување на односите не е забележано по труењето на поранешниот двоен агент Сергеј Скрипал и неговата ќерка на југот на Англија во 2018 година.
Информирани извори наведуваат дека една од причините за денешните дипломатски шамари датира од 2011 година, кога во Бугарија се случија четири експлозии во магацини со муниција, а голема експлозија се случи и во Чешка во 2014 година, потсетува Стивен Фајфер, поранешен амбасадор на САД во Украина, кој сега предава на Универзитетот Стенфорд.
Во тоа време во разузнавачките кругови се сомневаше дека руските тајни служби стојат зад експлозиите затоа што Москва претпоставуваше дека Украина ќе добие муниција од Западот преку Чешка и Бугарија, пишува „Дојче веле“.
Пред само петнаесет дена, официјална Прага ја обвини Русија за експлозија и смрт на двајца војници и протера 18 руски дипломати од земјата. Во знак на солидарност, и некои други земји на ЕУ го сторија истото. Во четвртокот, Бугарија исто така прогласи руски дипломат за непожелен.
Фајфер вели дека поставувањето експлозии може да се смета за напад на странска сила врз воен објект, односно практично „воен чин“.
Георги Кунадзе, кој беше заменик-министер за надворешни работи на Русија во 90-тите години, вели дека Москва секогаш одговара на обвинувањата на ист начин – негирајќи каква било вина.
„Не се зборува многу за активностите на руските тајни служби во други земји. Делумно, ова поминува низ соработници на руски дипломатски мисии. Русија традиционално реагира со протерување на ист или дури и поголем број дипломати од спротивната страна“, вели Кунадзе, пренесе „ДВ“.
Ова се случува сега: оваа недела Москва прогласи седум дипломати од Словачка и три балтички земји за непожелни и одговори на масовниот прогон на дипломатите од Чешка со протерување на дваесет чешки функционери од Русија.
Толку многу протерани Чеси веќе ја загрозија работата на дипломатската мисија, па затоа е постигнат договор за паритетно решение. Всушност, Русија овде помина многу полошо затоа што нејзиното претставништво во Чешка е многу поголемо, па на крајот се наметна да прибере дома повеќе од шеесет дипломати.
Експлозиите во складиштата за муниција се само една од причините. Само десет дена порано, Чешка и САД протераа десет руски дипломати за наводно мешање во претседателските избори и хакерски напади. Русија одговори со иста мерка, но и го повлече својот амбасадор во Вашингтон на „консултации“ во Москва, сигнализирајќи им на Американците да го сторат истото.
Во моментов, двете суперсили практично немаат амбасадори во другата. Тоа е новина и „не влегува во дипломатските норми“, вели Кунадзе. Поранешниот американски дипломат Фајфер верува дека амбасадорите наскоро ќе мора да се вратат на своите работни места за да се подготват за средбата меѓу претседателот Џо Бајден и Владимир Путин.
Самата мерка за протерување на дипломатските претставници е претежно симболична – сите поранешни дипломати со кои разговарал „ДВ“ се согласуваат со тоа. Георгиј Кунадзе вели дека „честопати слушал од луѓето од тие кругови дека кога бил протеран познат шпион, дошол нов и тогаш сепак требало да се утврди за кого станува збор“.
Вообичаена е играта во амбасадите каде некои офицери на навидум невини позиции се припадници на тајните служби, но нов шпион скоро никогаш не доаѓа на истата „цивилна“ позиција.
И покрај овие релативно благи мерки, атмосферата меѓу Русија и Западот станува постудена, вели поранешниот германски амбасадор во Украина и Шведска, Ханс-Јирген Хајмсет. „Русија оди на конфронтација“, рече тој.
Тој проценува дека дури и за време на Студената војна немало толку многу различни назадувања – од оние поради труењето на Скрипал и Навални, преку дезинформациски кампањи до мешање во изборните процеси на другите земји.
И Кунадзе не е оптимист. „Позицијата на Русија во светот не дозволува никакви компромиси“, рече тој. Ова го покажуваат и новите одлуки на Кремљ: на странските земји им е забрането да вработуваат руски соработници во амбасадите.
Исто како за време на Студената војна, се сеќава Фајфер, кој беше американски дипломат во Советска Москва уште во 1986 година. Во тоа време, дипломатите мораа да ја преземат целата работа за одржување на амбасадата. „Исто така, морав да облечам фармерки и да возам камион до, да речеме, Хелсинки да донесам намирници“.
Соединетите држави реагираат остро – од средината на мај, наводно, ќе престанат да издаваат туристички визи за руски граѓани.
Многу надежи се врзуваат на можна средба меѓу Бајден и Путин, што беше предложена од американскиот претседател во неодамнешниот телефонски разговор. Финска, Австрија и Швајцарија веќе се нудат како организатори на состаноци. Но, соговорниците на германскиот медиум се скептични дека ова може да стави крај на тензиите меѓу двете земји.