Џо Бајден е еден од ветераните во политичкиот живот во Соединетите Држави. Половина век имал важни позиции во американскиот политички живот од Сенатот до Потпретседател на САД во два мандати (2009-2017) на претседателските избори во САД, одржани на 3 ноември 2020 година, според неофицијалните резултати, победи и ќе стане 46-от претседател на САД. Бајден го круниса своето долго патување кон врвот на политичката пирамида во ноември 2020 година со победа над претседателот Доналд Трамп, по два неуспешни обида за кандидатура за претседател на САД на изборите во 1988 и 2008 година. Победата на Бајден, што претставува историска пресвртница за САД и светот доаѓа по четири години претседателски мандат на Доналд Трамп, кој беше полн со политички расправии и конфузија, вели во својата анализа ИФИМЕС.
Кога ќе влезе во Белата куќа на 20 јануари 2021 година како 46-ти претседател на Соединетите држави, ќе се соочи со низа вонредни околности и предизвици со кои досега не се соочил ниту еден американски претседател: пандемија „Ковид-19“, слаби изгледи за американската економија, идеолошки поларизирана државата на „сини“ и „црвени“ и големи меѓународни предизвици од нарушените трансатлантски односи, агресивната политика и обидите на Русија и Кина да ги истуркаат САД од своите традиционални зони на интерес во Африка, Азија и Блискиот исток.
САД можеби за прв пат во историјата добиваат искусен претседател за меѓународна политика. За време на неговиот мандат во Сенатот, Бајден специјализирал надворешни работи и бил претседател на Комитетот за надворешни работи на Сенатот двапати во 2001-2003 и 2007-2009 година.
Западен Балкан – можна е промена
Политичките промени на Западен Балкан започнаа во Северна Македонија во 2017 година. Успехот на македонскиот премиер Зоран Заев (СДСМ) и неговата влада е доказ дека можна е промена. Ова беше демонстрирано и со неодамнешниот договор во Вашингтон меѓу официјален Белград и Приштина, потпишан од српскиот претседател Александар Вучиќ и косовскиот премиер Авдулах Хоти. Централното прашање во регионот е крај на политичкиот дијалог меѓу официјален Белград и Приштина преку медијација на ЕУ со потпишување на законски обврзувачки договор. Српскиот претседател Вучиќ одигра важна улога во обезбедувањето мир и стабилност во регионот.
Падот на 31-годишниот режим на Мило Ѓукановиќ (ДПС) е исто така силен поттик за промени во Западен Балкан. Резултатите од локалните избори во Босна и Херцеговина, одржани на 15 ноември 2020 година, покажуваат дека можни се промени. Ова беше потврдено во ентитетот на Република Српска, каде режимот на Милорад Додик (СНСД) беше поразен во најголемиот град Бања Лука, Бјелина и трите важни економски центри, Дервента, Модрича и Брод. Политички промени се случија во Сараево, каде што беше поразена Партијата за демократска акција (СДА) на Бакир Изетбеговиќ. Резултатите од локалните избори ќе доведат до нов бран политички промени и претставуваат вовед во тектонските политички промени што се очекуваат на Општите избори во 2022 година во Босна и Херцеговина.
Ситуацијата во Албанија, која е политички високо поларизирана и е на работ на граѓанска војна, е загрижувачка и само благодарение на долгогодишното политичко искуство и политичката мудрост на албанскиот претседател Илир Мета е спречена или избегната граѓанска војна.
Аналитичарите сметаат дека доаѓањето на новата американска администрација на претседателот Џозеф Бајден е клучен момент за политички промени на Западен Балкан, особено за Босна и Херцеговина. Новата американска администрација, во соработка со ЕУ, мора да бара нови политички лидери, кои ќе доведат до неопходните политички промени, што конечно ќе доведе до просперитет на земјите од Западен Балкан. Повеќето од сегашните политички лидери на Западен Балкан не можат да бидат партнери со новата американска администрација за сеопфатни политички промени. Босна и Херцеговина нема политичка волја и силни институции за борба против криминалот и корупцијата и ќе и треба помош од американските безбедносни разузнавачки агенции, како што се американските агенции кои и помогнаа на Италија по Втората светска војна, за справување со мафијата.
Сегашната состојба во Босна и Херцеговина е слична на ситуацијата во Италија по Втората светска војна. Притоа, важно е да се испита и утврди потеклото на имотот на голем број високи функционери. Без силен американски ангажман, ништо од ова нема да функционира.
Охрабрувачки е што новоизбраниот американски претседател Џо Бајден зборуваше и за Западен Балкан во разговорите со британскиот премиер Борис Џонсон. Покрај црната листа на американската администрација на политичари кои се закануваат на мирот, стабилноста и социјалниот напредок, потребен е и порадикален американски пристап кон носителите на заостанатите политики, (меѓународниот) криминал и корупцијата за успех на промените. БиХ работи заедно со сторителите на криминал и корупција во одредени земји, а сеопфатните промени нема да бидат можни со вакви меѓународни претставници.
Иако некои земји во регионот се претставуваат како американски сојузници, продолжува во својата анализа ИФИМЕС, тие дури и купуваат американско оружје и ловци Ф-16, како на пр Бугарија, но сепак, реалноста е поинаква. Така, Бугарија продолжува да работи тесно со Русија, но и со меѓународните криминални организации. Таквите земји го блокираат напредокот и дејствувањето на ЕУ, како и земјите од Вишеградската група. Во моментов, Унгарија и Полска го блокираат буџетот на ЕУ, кој има за цел да помогне во справувањето со последиците од пандемијата Ковид-19. и тие очигледно работат за интересите на другите, не на ЕУ, не на САД, само на нивните противници.
Бугарија е типичен пример за земја, која е членка на ЕУ и НАТО и која не би исполнувала ниту половина од условите за членство во ЕУ и не ги наследува високите демократски стандарди, кои се обврзувачки за членките на НАТО. Бугарија се врти во магичен круг на „политика-криминал-мафија“, а загрижува фактот дека бугарската влада на Бојко Борисов е под контрола на мафијата, како што изјави бугарскиот претседател Румен Радев. Прашањето е, дали мафијата учествува во донесување одлуки или блокади на ниво на ЕУ?
Франција и нејзиниот претседател Емануел Макрон го забавуваат напредокот на Западен Балкан веќе една година, бидејќи во октомври 2019 година го блокираа почетокот на преговорите со ЕУ со Северна Македонија и Албанија, барајќи усвојување на нова методологија во процесот на пристапување за земјите кандидати. Новата методологија на ЕУ не претставува никаква нова додадена вредност, но ваквите опструкции за членство во ЕУ ги охрабрија оние сили на Западен Балкан кои имаат намера да ја променат геополитичката ориентација на Западен Балкан или да ги дистанцираат своите земји од Запад.
Блокадата на Бугарија за почеток на разговорите за членство на Северна Македонија во ЕУ покажува дека ЕУ нема контрола врз интеграцијата и процесите во ЕУ. Загрижувачки е што Германија и канцеларката Ангела Меркел, која во моментов е претседател на ЕУ, немаа влијание или сила да ја елиминираат блокадата на Бугарија кон Северна Македонија. На ЕУ и требаат темелни реформи и правен поредок, што ќе ги елиминира сите оние кои сакаат да го запрат неопходниот развој и напредок на ЕУ со опструкција и блокада, која веќе доцни зад глобалните процеси и затоа веќе плаќа висока цена.
Воспоставувањето на „Мини Шенген“ како најважна регионална иницијатива е важно, со силна поддршка од администрацијата на САД. Со оглед на тоа што регионот имаше крвави конфликти во блиското минато, важно е државите да имаат закони за забрана на геноцид и негирање на холокаустот бидејќи тоа би бил правилниот цивилизациски начин на справување со минатото.
ЕУ мора да биде поодлучна за брза интеграција на земјите од Западен Балкан во ЕУ, во спротивно тоа ќе го сторат некои други сфери на интерес, а потоа Западен Балкан ќе биде изгубен од ЕУ засекогаш, вели ИФИМЕС.