Германците се познати по својата тенденција да ја претворат секоја тема поврзана со годините помеѓу Првата и Втората светска војна во табу и да се вознемируваат секогаш кога некој ќе започне да прави паралели во оваа насока.
Кампањата на американскиот претседател Доналд Трамп „Стоп за кражба“ по предвремените претседателски избори на почетокот на ноември привлече некои аналогии со една од најмрачните епизоди во германската историја, според „Њујорк тајмс“.
Пред сто години, моќните конзервативци кои ја внесоа Германија во Првата светска војна одбија да прифатат дека изгубиле. Нивното негирање доведува до можеби најмоќната и најопасна политичка лага во дваесеттиот век – „Dolchstosslegend“ или т.н. „Легенда за удар со нож во грб“.
Тоа е теорија на заговор ширена меѓу десницата во Германија, според која земјата не ја губи војната на бојното поле, туку како резултат на предавство, претежно од политичари со републикански ставови.
Меѓу многу Германци, оваа изјава предизвикува негодување, понижување и гнев. И единствената фигура што знае како најдобро да ја искористи оваа фрустрација е Адолф Хитлер.
Но, тука не станува збор за споредување на Доналд Трамп со Хитлер. Тоа би било апсурдно. Но, „Dolchstosslegend“ е јасно предупредување. Примамливо е да се осуди ирационалното тврдење на Трамп дека изборите биле „наместени“ како разочарувачки неодамнешен грч на неговото владеење или обид за зголемување на пазарната вредност како телевизиска личност, како што Трамп може да стане (повторно) по завршувањето на неговиот мандат.
Но, тоа би било сериозна грешка. Оваа кампања треба да се сфати како обид да се издигне тврдењето „Тие го украдоа“ на ниво на легенда, можеби дури и микроб на идна социјална поларизација што Америка никогаш порано не ја видела.
Во 1918 година, Германија го виде поразот. Влегувањето на САД во војната една година порано и низата успешни контранапади на британските и француските сили ги оставија германските трупи деморализирани. Морнарицата протестираше – тие немаат желба да бидат уништени во безнадежната, но (наводно) света мисија на Кајзер Вилхелм Втори и неговите верни аристократи.
Гладното население се приклучи на штрајковите и повиците за република се зголемија. На 9 ноември 1918 година, Вилхелм абдицираше, а два дена подоцна армиските водачи потпишаа примирје.
Но, измамата „Dolchstosslegend“ си наоѓа свои поддржувачи. Со пароли „Im Felde unbesiegt“ („Непоразени на бојното поле“), населението ги поздрави војниците што се вратија. Весниците и разгледниците прикажуваат германски војници прободени со нож во грб – од темни фигури, кои веат црвено знаме на социјализмот, или од груби карикатури на Евреи.
За време на Договорот од Версај, митот за „Dolchstosslegend“ веќе беше раширен низ цела Германија. Суровите услови наметнати од „Антантата“ ја направија Германија една од една од најценетите земји во светот во најголем губитник.
Соочени со понижување и неподготвеност да ја прифатат вистината, многу Германци се оставени на погубната заблуда дека нацијата е предадена, но нејзината чест и величина никогаш нема да бидат изгубени. И оние без чувство на национална должност и правда – левицата и новоизбраната влада на новата република – никогаш не би можеле да бидат законски чувари на земјата.
Овој мит стана основа на нацистичката пропаганда и помогна да се оправда насилството врз противниците. Клучот за успехот на Хитлер беше тоа што до 1933 година значителен дел од германските гласачи поставија идеи отелотворени во митови – чест, величина, национална гордост – над демократијата.
Германците се уморни од губење на војната, страдање од невработеност и меѓународно понижување. Тие стануваат жртви на ветувањата на „фирерот“ кој почнува да врши репресии врз секој што го доживуваат како „предавник“, левичар или Евреин.
Кога Хитлер стана канцелар на 30 јануари 1933 година, нацистичкиот весник „Völkischer Beobachter“ напиша дека „неодоливата гордост преминува низ милиони“ луѓе кои толку долго се бореле да го избришат срамот од 9 ноември 1918 година.
Без многу консензус, изграден врз заедничка реалност, општеството е поделено на групи на жестоки, бескомпромисни герилци. И така падна првата демократија во Германија.
Нешто слично се случува денес во САД. Според Центарот за истражување Пју, 89 проценти од приврзаниците на Трамп сметаат дека претседателството на Џо Бајден би им нанело „трајна штета на САД“, додека 90 проценти од луѓето кои го поддржуваат Бајден го велат спротивното.
И додека прашањето во кој медиум треба да имаат доверба американските граѓани веќе долго време ја делеше Америка, сега дури и платформите како Твитер се сметаат за пристрасни.
По претседателските избори, милиони приврзаници на Трамп инсталираа алтернативна апликација „Парлер“ во знак на протест против изборниот резултат.
Во таков пејзаж на социјална фрагментација, неоснованите обвинувања на Трамп за денот на изборите може сериозно да наштетат на визијата на гласачите. Дури 88% од приврзаниците на Трамп се убедени дека резултатот од изборите е неточен, се вели во студијата на YouGov.
На крајот на краиштата, на Германија и требаше уште една војна и деценија на повторна проценка за да сфати дека „Dolchstosslegend“ е катастрофална заблуда. Ако оваа приказна денес има некаква вредност, тоа е во лекциите што другите нации можат да ги научат.