Повеќе од 75% од граѓаните на Западен Балкан веруваат во една од теориите на заговор за Covid-19, покажува истражувањето на јавното мислење објавено од експертската група „Балкан во Европа“ и Европскиот фонд за Балканот.
Во теориите на заговор најмногу се верува во Албанија, но процентот е висок и во Србија – од 40 до 70 проценти, во зависност од теоријата.
Последица на распространетоста на ваквите верувања е недовербата кон вакцините. Само 39 проценти од граѓаните во регионот велат дека би примиле вакцина против коронавирус – што е значително помалку отколку во другите делови на Европа.
Во Србија, тој процент е поголем од просекот во регионот – околу 50 проценти од граѓаните велат дека би прифатиле вакцинација.
Истражувањето спроведено од ИПСОС во октомври, во име на експертската група Балкан во Европа и Европскиот фонд за Балканот, се фокусираше на некои од најраспространетите теории кои нудат некое скриено и наводно вистинско објаснување за постоењето и ширењето на коронавирусот.
Граѓаните беа прашани за веродостојноста на теориите дека вирусот избегал од лабораторијата во Вухан, дека е направен од кинеската влада како био-оружје, дека е произведен од американската влада како био-оружје, дека вирусот се шири од фармацевтската индустрија и дека Бил Гејтс планира да ја чипира светската популација преку вакцината, што е поврзано со 5G мрежите.
Нема докази за ниту една од овие теории, иако некои од нив не се сами по себе невозможни, додека други изгледаат многу неверојатно, наведуваат авторите. Сепак, според наодите од истражувањето, повеќе од 75% од граѓаните на Балканот веруваат во барем една од нив.
Поголемиот дел од Балканот против вакцината
Авторите на студијата велат дека слично истражување во Европа и Северна Америка покажува дека приближно една четвртина од населението верува во некои од теориите на заговор, додека на Балканот тој број е два, па дури и три пати поголем.
Еден од главните проблеми е поврзаноста помеѓу распространетоста на ваквите верувања и одбивањето на вакцинирање, вели еден од авторите на студијата, Флоријан Бибер, од Универзитетот во Грац.
„Ако ги прашате луѓето дали сакаат да се вакцинираат, истражувањата покажуваат дека во повеќето европски земји постои мнозинство што го сака тоа, понекогаш значително мнозинство, некогаш малку помало. На Балканот е тотално спротивно. Мнозинството е против вакцинација – 53 проценти во просек велат дека не би се вакцинирале, а само 39 проценти велат дека сакаат да се вакцинираат. „Тоа е силно поврзано со вербата во теории на заговор кои имаат директно влијание врз јавното здравје и мерките во таа област“, проценува Бибер.
Истражувањето покажа дека раширеноста не зависи најчесто од нивото на образование, возраста или полот на граѓаните, вели Тена Прелец од Одделот за надворешна политика и меѓународни односи на Универзитетот во Оксфорд.
„Од друга страна, забележлив е геополитичкиот момент. „Испитаниците во Србија, на пример, имаат поповолно мислење за Кина и имаат помалку верба во теоријата на заговор во врска со Кина, и повеќе во оние поврзани со САД, додека во другите земји е обратно“, рече Тена Прелец.
Недовербата во официјалните институции и политиката се наметнува како една од причините за ширење на теории на заговор во балканските земји.
Верувањето во теориите на заговор е особено изразено кај некои специфични делови од населението.
Во српската заедница на Косово и Метохија, резултатите покажуваат дека 93,7 проценти од луѓето веруваат дека фармацевтската индустрија е одговорна за ширењето на вирусот, а 89,6 проценти велат дека нема да се вакцинираат.
Резултатите се различни на ниво на Србија како целина. Според ова истражување, 50 проценти од граѓаните се подготвени да се вакцинираат, што е највисок процент во регионот.
Луѓето имаат чувство дека светот не е во нивна корист
Политикологот Дејан Јовиќ смета дека објаснувањето лежи во наследството на комунизмот и национализмот, како доминантни идеологии од претходните децении, кога на граѓаните им беше кажано дека се опкружени со надворешни и внатрешни непријатели.
Влијание има и фактот дека регионот е во чекалната на Европската унија (ЕУ) многу долго време, оценува Јовиќ.
„Чекањето за членство во ЕУ трае 30 години и многумина веруваат дека тоа никогаш нема да се случи. Во Србија, многумина велат дека дури и Зоран Ѓинѓиќ не бил доволно добар за да добие покана за членство. Последниот пример е Северна Македонија, која мораше да го промени името, па и тоа не беше доволно. Тоа создава чувство кај луѓето дека надворешниот свет не е во нивна корист, што е погодно за теориите на заговор“, рече Јовиќ на презентацијата на истражувањето.