Ако професорот на приемен ви каже дека мора да се соблечете голи до половината за да ја погледне кичмата допирајќи ве со стап, ќе слушнете како ви се превртува желудникот. Никогаш нема да можете да ги избришете од вашата меморија вознемирените очи на вашите колешки додека се охрабрувате едни со други да ги соблечете градниците. Кога истиот тој професор години подоцна ќе ве однесе на базен и додека ве „учи“ како да пловите, ќе го стави твојот ножен палец во неговата уста, тогаш ќе потонете. Длабоко.
Нурнете и задржете го здивот додека водата не ве измие од срамот и одвратноста што ја чувствувате кон себеси, напиша една од анонимните студентки по глума кои ги споделија своите трауми преку Фејсбук групата Nisam tražila, која по скандалот со силувањето во училиштето за глума во Белград ја покренаа четири поранешни студентки на Академијата за сценски уметности во Сараево Асја Крсмановиќ, Надина Мишиќ, Матеја Маврак и Ана Тиквиќ.
Храбрата исповед на Милена Радуловиќ, која заедно со уште шест други актерки го пријави раководителот на школата за глума Мирослав Мико Алексиќ, дека повеќе пати ја силувал и злоупотребувал кога имала 17 години, предизвика лавина признанија на социјалните мрежи, пишува „Јутарњи“.
Предатори околу нас
Силувачи, насилници и сексуални предатори се насекаде околу нас: исповеди за сексуални насилници од Академијата за драмски уметности во Загреб, Филозофскиот факултет, Академијата за ликовни уметности само се појавуваат на Фејсбук … ова се обично стари случаи за кои сите знаат, но одговорните не презеле ништо за отстранување на насилниците додека жртвите молчат, голтајќи ја вината. Институционално, прва реагираше Академијата за изведувачки уметности во Сараево, откако на социјалните мрежи се појавија сведочења на неколку нивни поранешни студенти за крајно непријатното однесување на нивните наставници. АСУ ги покани сегашните и поранешните студенти да контактираат со нивната правна служба, додека директорката Јасмила Жбаниќ ги советува да поднесат кривична пријава, заобиколувајќи ги медиумите и социјалните мрежи.
Организирање на приемен испит не е работа на поединецот, соблекување на кандидатките за студии не е одговорност на само една личност. Но, Сараевската академија не знае ништо за тоа и ги замолува студентите да ги известат.
„Охрабрени од објавите на Фејсбук страницата „Не барав“, ние, вработените во Академијата за изведувачки уметности во Сараево, ги покануваме и охрабруваме сите оние кои доживеале малтретирање, да го пријават тоа пред надлежните институции или раководството на АСУ. Одговарајќи веднаш, АСУ Сараево сите студенти и вработени да пријават какво било однесување или насилно однесување. Во овој контекст, АСУ се обврзува строго да го санкционира секое такво однесување. Академијата за изведувачки уметности во Сараево не толерира никаков вид злоупотреба, малтретирање или вознемирување. Ќе продолжиме со почитување на достоинството на секоја индивидуа, а етиката секогаш ќе биде основа на нашата работа како порано“.
Повеќе изјави
Различни изјави на студентки се совпаѓаат во основното. Ова е второ сведоштво: „На приемен испит за глума, јас и уште десетина девојки кои влеговме во потесен круг, седевме само во гаќички и една по една стануваше и стоеше додека професорот кружеше околу неа, допирајќи не со стап, а потоа со раката на грбот, нозете, вратот и рамената. Чувствував дека не е во ред, но толку многу сакав да се запишам на глума и да се занимавам со работа за која сонував уште од најраното детство. И подоцна, кога се запишав на студијата, тој професор несоодветно ме допираше мене и моите колеги. Брзо дознавме од постарите колеги дека тоа е случај со години, дека се зборува со години, но дека никој не прави ништо. Овој човек не само што не беше казнет, туку денес тој е продекан за настава на истиот факултет“.
Третиот пишува дека на влезот во Академијата била исто толку засрамена како и повеќето нејзини колеги. „Ми рекоа дека приемниот испит ќе биде мачен и макотрпен и дека јас, како идна актерка, треба да бидам подготвена за фактот дека е нормално да се соблечам, дека е нормално професорите да ме „напаѓаат“, да се чувам од овие и од тие професори, дека професорите ќе ме мразат затоа што сум убава и талентирана и тоа воопшто не е добро … Самиот приемен беше навистина многу мачен, да, ги соблековме маиците за да може професорот да ја види состојбата на ‘рбетот … И откако го положив приемниот испит, споменатиот професор ме повика да одам со него на планина, дека „многумина заминале“… Па, јас никогаш не отидов на планина, но таа година паднав на предметот. Цело лето го поминав тренирајќи, од страв да не изгубам една година поради тој испит“, напиша третиот сведок.
Нејзините колеги знаеја сè. Во тоа време, тие сметаа дека таквиот однос е нормален, дека академијата бара и дека не треба да се жалат … И тој професор не беше единствениот.
Полугола во соба
Четвртиот пишува дека таа дошла во Сараево од друга земја за приемен.
„Бев и полугола во таа просторија каде што другите девојки беа свртени со грб. Не сакав да го соблечам градникот и му го реков тоа, на што ми рече – па те молам, зар не дојдовте да бидете актерка? (со насмевка). Во тој момент имам 18-19 години, професорот пред мене многу постар, само сакам да го положам приемниот испит, мојата рака не знаејќи и скоро автоматски го соблече градникот и стоев пред него и се обидував да го задржам барем неговиот поглед кажувајќи некои глупости и тој, иако јас го гледав во очи, тојмегледаше во градите и се смееше. Се обидов да заборавам на тоа, срам ти е, се црвенееп, но веруваш дека тоа ќе помине само брзо и нема да се повтори. Се повтори, па дури и двапати на оние што отидоа по втор пат … “. Младите актерки наведуваат и низа други случаи на злоупотреба.
Директорката Јасмила Жбаниќ ги повика студентките и поранешните студенти да поднесат кривични пријави и да избегнуваат јавно експонирање, што според нејзиното мислење го прави сторителот жртва, бидејќи многумина ги обвинуваат жртвите, наместо сторителите.
„Колеги актерки и студентки, ако одлучите да им се спротивставите на предаторите, одете исклучиво преку правни канали до надлежното обвинителство со поднесување кривична пријава против сторителот. Пред тоа, ве молиме консултирајте се со адвокати. Сексуалното вознемирување е една од најчестите форми на сексуално насилство. Клучниот елемент е моќта, односно ја спроведува лице кое е во помоќна позиција од лицето над кое се остварува (на пр. шеф над подреден, професор или асистент над студент). Во таков процес, ќе бидете свесни за фактот дека мора да сведочите. Таа постапка е тајна. Ако ви треба, можам да ви дадам правна помош доколку одлучите за овој важен акт. Најдобро би било да се организирате во што поголем број. Не зборувајте со медиумите затоа што тоа ги прави предаторите жртви. Колеги новинари, ве молам за разбирање и трпеливост – доколку се покрене постапка, ве молиме почекајте ги пресудите – жените треба да бидат заштитени и ниту едно невино лице да не биде повредено. Зборував со деканот на Академијата, Срѓан Вулетиќ, професори на АСУ, од кого имате целосна поддршка. Со овој начин на организирање, веќе успеавте да започнете важен процес – не само во нашата професија, туку и во целото општество каде што се случуваат истите модели на вознемирување / злоупотреба на жени“, напиша Јасмила Жбаниќ.