Лидерите на Европската унија ќе го решат ќорсокакот за почеток на пристапните преговори со Северна Македонија, откако нејзиниот сосед Бугарија ќе ја реши политичката криза, изјави специјалниот пратеник на Унијата за Западен Балкан, цитиран од Блумберг.
Мирослав Лајчак рече дека започнувањето на разговорите со поранешната југословенска република, чиј пристапен пат го одложува Бугарија во спорот за името на Северна Македонија, потеклото на нејзиниот јазик и заедничката историја на двете нации, останува „приоритет“ за ЕУ лидерите.
Но, Бугарија е парализирана од политички ќорсокак меѓу нејзините главни политички сили. По одржувањето на два неубедливи круга на избори оваа година, земјата се подготвува да одржи трет, бидејќи партиите одбиваат да соработуваат во формирањето нова коалициска влада.
„Мораме да ја надминеме оваа последна пречка со Бугарија“, рече Лајчак на виртуелна конференција во понеделникот. „Ќе го решиме штом тоа ќе го дозволи политичката ситуација во Бугарија, или штом ќе има политичка партија со јасен мандат за управување.
Северна Македонија се обидува да влезе во ЕУ од 2005 година, кога беше признаена како земја кандидат. Оттогаш се здоби со членство во НАТО и го реши долгогодишниот спор со Грција со промена на името во 2019 година.
Бугарија го запре отворањето на пристапните преговори, бидејќи земјите -членки имаат право на вето за процесот.
„Дури и откако бевме разочарани од одложените преговори за пристапување, ние ја избираме Европската унија“, рече премиерот на Северна Македонија, Зоран Заев, на прес-конференција. „Други земји како Кина и Русија имаат интереси тука и ќе се обидат да ја искористат ситуацијата, но тоа нема да го промени нашето мислење. Ова нема да се спореди со нашите соништа за ЕУ“.
Долгиот пат кон ЕУ на Западен Балкан
Има видлива и голема дупка на картата на Европската унија, каде што се наоѓаат пет поранешни земји на Југославија плус Албанија. Лидерите на овие земји се желни да се приклучат на блокот, додека ЕУ, загрижена за стабилноста на Западен Балкан и зголеменото влијание на Русија и Кина, исто така е нетрпелива – само не во моментов со пандемијата, но и не пред да се исполнат нејзините услови, пишува Investor.bg
Албанија, Црна Гора, Србија, Северна Македонија, Босна и Херцеговина и Косово формираат група која се протега на исток од Хрватска, последната примена земја во ЕУ во 2013 година, до Грција и Бугарија.
Регионот се уште се опоравува од крвавиот распад на Југославија, најлош конфликт во Европа од Втората светска војна, во услови на продолжување на етничките непријателства, проблематични економии и геополитички превирања.
Земјите кои се стремат да влезат во ЕУ се опкружени со други членови на блокот. Првото проширување на Унијата кон поранешните социјалистички земји беше во 2004 година.
Географијата, историјата и силните економски врски го фаворизираат проширувањето на ЕУ кон земјите од Западен Балкан. ЕУ е најголемиот инвеститор и трговски партнер во регионот, а вклучувањето на земјите во блокот може да помогне да се стабилизира политиката и да се зголеми еден од најголемите светски трговски блокови за 18 милиони.
Влезот во ЕУ ќе го подигне животниот стандард на оние земји кои загубија милиони граѓани при емиграција во побогатите западни земји во потрага по подобар живот.
Најраниот датум за пристапување во ЕУ на некои од земјите од Западен Балкан е 2025 година. Критериуми за ова се демократските стандарди, управувањето, економската одржливост и надворешните односи.
Србија и Црна Гора се најнапредни во тој процес. Албанија и Северна Македонија можат да започнат преговори за пристапување. Босна и Херцеговина и Косово се уште не се официјални кандидати.
Српскиот претседател Александар Вучиќ го повика блокот да предложи „целен датум, а не само перспектива“ за пристапување на земјите од Западен Балкан.
Една од пречките за проширување на ЕУ во регионот се тензиите меѓу Србија и нејзината поранешна покраина Косово, која еднострано прогласи независност во 2008 година, бидејќи блокот не ги разгледува кандидатите со нерешени гранични спорови. Посредувањето на ЕУ помеѓу непријателите за време на војната со Косово по независноста не постигна голем напредок. Пет земји од ЕУ, и самите под ризик од отцепување, не го признаваат Косово и немаат перспектива наскоро да се приклучат на мнозинството во блокот и да ја прифатат поранешната српска покраина како суверена држава.
Најнефункционална држава е Босна и Херцеговина. Има систем за поделба на власта помеѓу три главни етнички групи по војната 1992-1995 година. Српскиот дел се заканува со отцепување.
Излегувањето на Велика Британија од ЕУ и повлекувањето од демократијата во Унгарија и Полска ги натера некои членки да не сакаат да прифатат повеќе земји во блокот. Вирусот исто така ги смени приоритетите на Брисел.
Северна Македонија и Албанија добија одобрување во 2020 година за почеток на пристапните преговори, но преговорите не започнаа во услови на противење од Франција и другите земји, кои велат дека ЕУ мора прво да одговори на нејзините внатрешни предизвици.
Покрај тоа, Бугарија ја блокира Северна Македонија поради нејзиниот јазик и заедничка историја.
По мобилизирањето на 3,3 милијарди евра во 2020 година за Западен Балкан, ЕУ во октомври 2020 година рече дека „веродостојна политика за проширување е геостратешка инвестиција во мир, стабилност, безбедност и економски раст низ цела Европа“.
Шесте земји во регионот треба да ги зајакнат своите економии и да ги усогласат правилата за даноци, заштита на животната средина, интелектуална сопственост, безбедност на храната и енергија со стандардите на ЕУ.
Нивниот вкупен БДП е околу 112 милијарди долари, што е помалку од половина од Романскиот. Други недостатоци вклучуваат слабост во институциите, владеење на правото, човекови права, транспарентност и отчетност. Корупцијата и организираниот криминал се ендемични, анализира „Блумберг“.
ЕУ инвестира во инфраструктурата и локалната економија во регионот, но воспоставените интереси во индустриите од енергија до градежништво ги попречуваат напорите да се обезбеди фер конкуренција. Со децении, владите исто така обезбедуваа државна помош за компаниите што ги поседуваат или контролираат, создавајќи монополи.
Сепак, потенцијалните членки на ЕУ нудат висококвалификувана, ефтина работна сила што привлече странски инвестиции дури и пред пандемијата да ги принуди некои производители на ЕУ да преместат делови од нивните синџири на снабдување од Азија поблиску до дома.
Приемот на овие земји во ЕУ ќе помогне да се изолираат Русија, Турција и Кина, кои го зајакнаа нивното влијание во регионот. Три од амбициозните земји – Албанија, Црна Гора и Северна Македонија – веќе се членки на НАТО, додека Србија одржува воена неутралност и тесни врски со својот традиционален сојузник Русија.
Кина, исто така, развива поблиски односи во регионот (Србија ги купи своите воени дронови од Кина и размислува да купи и ракети), како и да обезбеди инвестиции и финансирање за инфраструктурни проекти.
Влезот во блокот е врвен приоритет за сите земји од Западен Балкан, каде политичките партии скептични за ЕУ слабо се снаоѓаат на изборите. Поддршката меѓу граѓаните на земјите е исто така голема и значително го надминува уделот на противниците.
Податоците од Балканскиот барометар за 2021 година покажуваат дека Црногорците и Албанците се најстрпливи за влез во ЕУ, додека Босанците се најмалку ентузијасти.