Едвај е пролет, а на повеќе од четвртина од европскиот континент му се заканува суша по зимата со малку дожд и снег, па многу земји се подготвуваат за повторување на минатогодишното екстремно суво лето, ако не и полошо, пишува Politico.
Клучниот резервоар што ги снабдува со вода милиони Каталонци речиси пресуши. Проблемот со водата предизвика конфликти во Франција, каде неколку села повеќе не можат да ги снабдуваат своите жители со вода од чешма. Нивото на водата на најголемата река во Италија, По, веќе е на нивото на минатиот јуни.
Студија со помош на сателитски податоци потврди претходно оваа година дека Европа страда од тешка суша од 2018 година. Зголемените температури и оневозможуваат на Европа да се опорави од ова, па континентот е заглавен во маѓепсан круг во кој достапноста на вода е сè понеизвесна.
– Пред неколку години би рекол дека имаме доволно вода во Европа. Сега се чини дека можеби ќе имаме проблеми“, вели водечкиот автор на споменатата студија Торстен Мајер-Гур.
Иако влажните временски услови во наредните недели би можеле да го обноват горниот слој на почвата и да му помогнат на земјоделството, дури и дождливата пролет не може да го поправи тековниот дефицит на подземните води во Европа, предупредуваат експертите. Како што наближува летото, владите на европските земји се обидуваат да ги решат сегашните и идните недостизи – а во исто време се обидуваат да ги смират тензиите што произлегуваат од небезбедното водоснабдување.
Сушата, рече шпанскиот премиер Педро Санчез минатата недела, „ќе биде една од централните политички и територијални дебати во нашата земја во наредните години“.
Зимска суша
Минатогодишната историска суша ги исцрпи површинските и подземните акумулации на Европа. Зимата требаше да донесе олеснување, но многу региони забележаа малку дожд или снег. Франција, во која не врнеше повеќе од 30 последователни дена во јануари и февруари, ја доживеа најсувата зима во последните 60 години.
Италијанската истражувачка фондација CIMA откри намалување на снежните врнежи за 64 отсто до средината на април. Водостојот на реката По е на нивото од минатото лето, а езерото Гарда е веќе под половина од просечното ниво.
Во извештајот на шпанското здружение на земјоделци COAG се вели дека оваа година некои житни култури морале да бидат „отпишани“ во четири региони, а еден метеоролог рекол за „Ел Паис“ дека фармерите може да „се збогуваат со речиси целата жетва на маслинки“.
Нивото на водата на езерото Сау северно од Барселона падна толку ниско што властите одлучија да ги отстранат рибите за да спречат да умрат и да ја загадат водата. Низ Каталонија, акумулациите имаа само 27 отсто капацитет во април. Ран топлотен бран е најавен за следната недела во Шпанија. Шпанската министерка за екологија Терези Рибери изјави дека достапноста на вода во Шпанија, слично на Франција, може да се намали за 40 отсто до 2050 година.
Зимските врнежи се особено важни за медитеранските земји, вели Фред Хатерман, хидролог од Институтот за истражување на климатските влијанија во Потсдам.
Со оглед на скудното количество на врнежи оваа година и тенката снежна покривка на Алпите, „дури и ако нема многу врнежи сега…тогаш сушата е суштински сигурна“, додаде тој. Сепак, евентуалните пролетни дождови само би го олесниле недостигот на вода ова лето.
За да може Европа да излезе од маѓепсаниот круг каде што секоја година започнува со значителен дефицит на подземна вода, „би ни требале речиси една деценија чести обилни врнежи“, предупредува Хатерман.
Улогата на климатските промени
Прогнозирањето на врнежите во толку долги периоди е тешко, особено кога климатските промени ги менуваат нивните обрасци на врнежи.
Една од ретките долгорочни проекции, прогнозата на Германската метеоролошка служба за оваа деценија, предвидува дека Германија ќе забележи помалку, а не повеќе врнежи во поголемиот дел од деценијата. Но, дури и ако нивоата на врнежи останат исти, климатските промени ќе ја намалат достапноста на вода низ Европа.
Сушата е сложен феномен и многу фактори – како што е лошото управување со водите или прекумерната потрошувачка – можат да играат улога. Сепак, зголемените температури сигурно дополнително ќе го оптоварат снабдувањето со вода во Европа. Постојат три начини на кои глобалното затоплување го прави континентот посув, рече Хатерман. Прво, колку повеќе температурата се зголемува, толку повеќе вода ќе испарува.
– Во суштина, ќе треба да имаме постојан пораст на врнежите за да го компензираме зголемувањето на испарувањето“, рече тој.
Второ, климатските промени го ослабуваат европскиот млазен поток, што значи дека системите за притисок на воздухот може да се заглават, создавајќи долги периоди на топли и суви услови – како што се случи минатата година – или на друг начин продолжени обилни дождови, како што беше случајот за време на смртоносните поплави во 2021 година.
И трето, глечерите и снежната покривка во Европа брзо се намалуваат поради зголемените температури – оставајќи ги главните реки како Рајна, Дунав, Рона или По без витални резерви на вода.
Оваа година, придонесот на стопената вода во европските резервоари за вода „ќе биде навистина многу помал од вообичаеното“, рече Андреа Торети, виш истражувач во Заедничкиот истражувачки центар на Европската комисија.
– Затоа што 2023 беше полоша од минатата – и таа веќе беше најлоша, гледајќи ги последните 10 години, а сега е уште полоша.
Влегувајќи во ова лето, Шпанија, јужна Португалија, Италија и Франција изгледаат особено ранливи, според Торети.
– Но, Полска и другите региони како Бугарија, Романија и Грција имаат предупредувачки услови за суша – рече тој.
Бранденбург, жариштето на сушата во Германија, имаше натпросечни врнежи во изминатите неколку месеци, но нивото на подземните води е пониско од минатата година, истакна Хатерман.
– И покрај сиот дожд што го имавме, не се подобри, се влоши – рече тој.
Специфични акции
Европа полека се буди со оваа закана. Главните градови – погодени од разорните ефекти на сушата од минатото лето во различни сектори, вклучително и земјоделството, енергијата и индустријата – се обидуваат да изготват одговори за сегашните и идните недостиг на вода.
Претходно овој месец, Италија објави одлука за намалување на бирократијата за инфраструктурата за вода, вклучувајќи ги и постројките за бигор.
Специфични акции
Европа полека се буди со оваа закана. Главните градови – погодени од разорните ефекти на сушата од минатото лето во различни сектори, вклучително и земјоделството, енергијата и индустријата – се обидуваат да изготват одговори за сегашните и идните недостиг на вода.
Претходно овој месец, Италија објави одлука за намалување на бирократијата за инфраструктурата за вода, вклучувајќи ги и постројките за бигор.