Кинескиот претседател Си Џинпинг по посетата на Франција денеска доаѓа во Србија, а потоа заминува во Унгарија. За само неколку дена тој ќе се сретне со тројца лидери, францускиот претседател Емануел Макрон, унгарскиот премиер Виктор Орбан и српскиот претседател Александар Вучиќ. Што всушност се крие зад оваа необична рута на претседателот на Кина? Соговорниците на Нова.рс велат дека има повеќе фактори, од меѓусебна политичка поддршка, нови проекти и секако задолжување…
Претседателот на Народна Република Кина, Си Џинпинг, за првпат е во посета на Европа по избувнувањето на пандемијата на корона вирусот. Во официјалната посета на стариот континент, тој најпрвин ја посети Франција, каде што се сретна со претседателот Емануел Макрон. Тој денеска доаѓа во Србија, каде ќе престојува два дена и ќе разговара со претседателот Александар Вучиќ. Потоа се очекува тој да се сретне со унгарскиот премиер Виктор Орбан.
Кога станува збор за Србија, посетата на Џинпинг доаѓа во вистински момент, среде предизборна кампања, а сигурно ќе биде искористена за „напумпање“ на рејтингот на Александар Вучиќ.
Сепак, јасно е дека тоа не е единствената причина. Што се крие зад сцената на средбата Џинпинг-Макрон-Вучиќ-Орбан?
Претседателката на Европското движење во Србија, Јелица Миниќ вели дека е јасно оти посетата на Џинпинг ќе биде максимално искористена во предизборната кампања на СНС.
Мала помош од пријател
„Од декемвриските избори, посетите на високи функционери, т.н на колективниот Запад е многу ретко, посетата на претседателот на Кина секако ќе биде максимално искористена за предизборни цели во кампањата за локалните избори на почетокот на јуни. Мала помош од пријателите не е на место, кога не можете да сметате на некоја политичка алтернатива во Србија како партнер со широко отворени раце, што би можело да го ограничи натамошното економско продирање на Кина во Србија и евентуално да ја доведе преку поригорозна контрола. “ изјави Миниќ за Nova.rs.
Покрај политичкиот, има и економски момент.
„Односите со Кина секако се еден од столбовите на надворешната политика на Србија, а не од 2012 година. Овие односи брзо се зајакнуваат во оваа и во претходната деценија, а економското присуство на Кина во Србија драстично порасна – три кинески компании се најголеми извозници од Србија, Кина инвестира во големи инфраструктурни проекти, долгот на Србија кон Кина изнесува 3,7 милијарди евра. беше потпишан билатерален договор за слободна трговија, а Србија е важна точка во кинескиот проект „Појас и пат“. Сепак, сите овие се мали димензии за Кина, колку и да се значајни за Србија. Она што ја привлекува Кина во Србија и Унгарија е леснотијата на постигнување договори за сите важни прашања од заеднички интерес. Нема сложени процедури како во високофункционалните состојби“, вели Миниќ и заклучува:
„Кина и Србија имаат нерешени територијални прашања што ги обврзуваат како сојузници на меѓународната сцена. Територијалните претензии на Унгарија се помалку експлицитни, бидејќи таа е полноправна членка и на ЕУ и на НАТО. Сепак, економските аранжмани се сè поважни и во унгарско-кинеските односи“.
Стефан Владисављев од белградскиот Фонд за политичка извонредност за Нова.рс вели дека овие три земји се специфични на свој начин, но дека сè уште има врски.
„Сите три посети се безбедна опција за Кси Џинпинг, односно сите три земји во претходниот период изразија или одредено ниво на наклонетост, како што е случајот со Франција, или исклучително високо ниво на партнерство, како Унгарија и Србија. . Србија е специфична по тоа што не е членка на ЕУ, иако Унгарија е, таа е една од ретките земји што одржува односи со партнери од истокот. Франција, како една од двете најголеми економии во ЕУ, има многу поповолна позиција кон соработката со Пекинг во споредба со Германија, а самиот Макрон имаше многу поволни изјави во очите на кинеските претставници, вклучително и онаа дека политиката на Европа кон Тајван треба да да не се формира кон САД, туку да има свој став и политика“, наведува Владисављев и додава:
„Значи, безбедно може да се заклучи дека Си Џинпинг избра земји за својата прва посета каде што нема да наиде на високо ниво на критики и каде фокусот ќе биде на постојното ниво на соработка и како тоа би можело да се подобри.
Во Србија, односите меѓу Србија и Кина долго време се прикажуваат од страна на домашните претставници како „чесно пријателство“, а самиот претседател Си Џинпинг како брат и пријател. Сепак, она што секогаш стои зад тоа пријателство се заеми, инвестиции и проекти.
Збор-два за задолжувањa
Кога станува збор за кинеските кредити, тие се тема со години, бидејќи не се знаат многу детали за нив, а се шпекулира дека се многу неповолни. Сведоци сме на приказните дека некои земји дошле до работ на банкрот токму поради ваквото задолжување.
Во оваа прилика Владисављев вели:
„Двете главни форми на соработка меѓу Кина и Србија се инфраструктурни проекти, кои се финансираат со заеми и странски директни инвестиции, што ја направи Кина најголемиот индивидуален инвеститор во Србија од 2021 година. Значи, кога ги гледаме податоците на НБС, ниту една земја не инвестира во Србија како Кина, ЕУ заедно инвестира повеќе од Кина, но секоја земја од Унијата гледа зад Кина кога се во прашање инвестициите“, вели Владисављев и додава дека е. се гледа како позитивен поттик за развојот на српската економија, но треба да се сврти вниманието на фактот дека оваа форма на соработка не дојде без негативни последици.
„Пред сè, размислуваме за влијанието врз животната средина во градовите каде што работат кинеските компании, а во некои случаи и за третманот на работниците, како што го имавме случајот со Линглонг во Зрењанин. Негативните аспекти што ги поврзуваме со заемите, односно со договорите за реализација на инфраструктурни проекти се нетранспарентноста во преговарачкиот процес, иако тие се достапни на јавноста. Не знаеме како и зошто се избрани кинески компании за проекти што се изведуваат на територијата на Србија“, објаснува Владисављев.
А во Србија има многу кинески заеми. Според податоците од истражувачката лабораторија AidData од Американскиот универзитет Вилијам и Мери, кинеските кредитори дале заеми во вредност од над 22 милијарди долари на девет земји од Централна и Источна Европа во периодот од 2000 до 2021 година, најмногу на Унгарија и Србија. Од таа сума, 9,4 милијарди долари отишле во Унгарија, а 5,7 милијарди во Србија.
Причината зошто Србија толку многу се задолжи од Кина не е само поволните заеми.
„Кинеските заеми доаѓаат без премногу услови, тие нема да ги придружуваат заемите со барања за владеење на правото, почитување на одредени стандарди, сè додека се обврзувате навреме да ги враќате ратите од кредитот и додека го правите тоа, Кина нема да има проблем да ти даде заеми“, заклучува Владисављев.
Никезиќ: Џинпинг носи само нови одговорности
Посетата на кинескиот претседател Си Џинпинг на Србија нема да и донесе нови инвестиции и нови работни места за српската економија, туку само нови обврски, нови работни места за кинеските компании и натамошно распродажба на највредните српски ресурси, оцени Душан Никезиќ, заменик. претседател на Партијата за слобода и правда (ССП) и пратеник.
Тој изјави дека кинеските градежни компании ги градат „речиси сите големи инфраструктурни проекти во Србија, од патишта, мостови, железници и метро, до електрани, топлински цевки и канализации“ за кои, според него, Србија е задолжена од 18 милијарди евра.
„Од Кина купуваме скапи телекомуникациски опреми, компјутери, медицинска опрема и оружје, додека кинеските компании од Србија извезуваат само евтини суровини, како бакарна руда и исечени дрвја, поради што имаме убедливо најголем надворешно трговски дефицит со Кина, вреден 3,4 милијарди евра годишно, што дополнително ќе се влоши со Договорот за слободна трговија“, изјави Никезиќ.
Тој оцени дека во последните 12 години „владата практично ги подарила најголемите српски индустриски комплекси и најголемите наоѓалишта на бакар и злато“ и дека само во претходните три години од Србија во Кина биле извезени 1,4 милиони тони бакарна руда. , кој, како што додаде, содржи значителен процент на злато и сребро.