Низ Европа радикалната десница добива на сила, а колку навистина е силно нејзиното влијание ќе покажат претстојните избори за Европскиот парламент. Во Франција, екстремно десничарската партија Национален собир е на пат да освои една третина од гласовите, двојно повеќе од она што се очекува да победи партијата Ренесанса на претседателот Емануел Макрон.
Во Германија, АфД, и покрај низата скандали, е на второто место, пред сите партнери во владејачката коалиција на канцеларот Олаф Шолц. Што се однесува до Италија, десничарската партија Браќа на Италија на премиерот Џорџија Мелони е во водство. За многумина, овој подем на радикалната десница на континентот кој се гордееше со закопувањето на духовите на Хитлер, Мусолини и Франко е вистински шок.
Иако европските националистички партии ќе останат премногу поделени за да имаат вистинска моќ по изборите во ЕУ, нивниот успех самиот посочува на политички пресврт на исто ниво со победата на Доналд Трамп на претседателските избори во САД во 2016 година. Резултатите од изборите за Европскиот парламент, на крајот на краиштата, служат како барометар што укажува на движењето на националните политики во некои од најважните европски престолнини, пишува Politico.
Што се крие зад подемот на крајната десница?
Том Ван Грикен, лидерот на белгиската крајнодесничарска партија Влаамс Беланг, има голема поддршка од младите луѓе кои сакаат промени. „Што прават овие политичари? Тие зборуваат родови глупости, пропагираат климатско лудило и крај на светот. Тие не размислуваат за она што навистина не загрижува. Не е крај на светот, туку плаќање сметки на крајот на месецот“, рече Ван Грикен.
Она што ја обединува европската екстремна десница е претпочитањето на етничката национална држава, негативниот однос кон мигрантите (особено ако се муслимани) и скептицизмот кон наднационалните организации како што се ЕУ, ОН и, во некои случаи, НАТО.
Меѓу нејзините поддржувачи има земјоделци и работници кои ги обвинуваат политиките на ЕУ за недостаток на средства за живот, а гласачите од средната класа се загрижени за имиграцијата и губењето на традиционалните вредности. Ним им се придружуваат се повеќе млади луѓе, кои се загрижени за зголемените трошоци за живот. Во наративот на екстремната десница, проблемот со миграцијата игра централна улога, како и прашањето за правата на абортусот и правата на ЛГБТ заедницата.
Немање политички алтернативи
Дополнително, се чини дека граѓаните не се справуваат со недостатокот на атрактивни политички алтернативи. Гласачите обично се обраќаат кон воспоставените, традиционални партии во нестабилни времиња (војни, пандемии, економска несигурност). Денес овие партии се распаднаа во многу земји.
Европската десница и левица со децении се борат за превласт, но во тој процес меѓусебно се нокаутираа и создадоа места на сцената за нови играчи. Во претходниот круг на европските избори, ова им даде импулс на либералните бунтовници како Макрон во Франција или Зелените во Германија. Но, на овогодинешните избори во центарот на рингот доаѓаат предизвикувачи од другата страна на политичкиот спектар.
Радикалните десничарски партии се на власт или ја поддржуваат владата во седум од 27-те земји на Европската унија; вклучувајќи ги Италија, Шведска, Унгарија и Чешка. Ним ќе им се придружи и Холандија.
Како екстремната десница го менува светот
Уште пред нејзиниот подем, екстремната десница влијаеше на европската политика. Поради стравот од зајакнување на екстремно десничарските партии, партиите од центарот го зацврстија својот однос кон миграцијата и го омекнаа своето тврдоглаво залагање за спас на планетата.
Резултатите од изборите оваа недела лесно би можеле да ја обликуваат дебатата за поддршката за Украина и социјалните политики како што се правниот пристап до абортусот или правата на ЛГБТ. Примерот на Унгарија покажува како десницата може да влијае на европската политика ако зазема важни позиции.
Иако е помала земја, со помалку од 10 милиони жители, премиерот Виктор Орбан блокираше некои одлуки во Брисел, попречувајќи ги напорите на ЕУ за прераспределба на барателите на азил и поддршка на Украина. Во исто време, подемот на Мелони во Италија веќе ја промени европската политика за прашања како што е миграцијата.
Дали ќе се откаже од својата моќ?
Како и со Доналд Трамп, најважното прашање за радикалната десница на Европа не е што ќе прави со својата моќ – туку дали некогаш ќе се откаже од неа. Многу европски радикални десничарски партии имаат во себе ДНК на крајно недемократски режими.
Бјорн Хоке, лидер на АфД во источната германска покраина Тирингија, неодамна беше казнет поради употреба на забранета нацистичка парола. Во Италија, Роберто Ваначи, кандидатот на екстремната десница на Лигата, ги повика гласачите да ги обележат своите гласачки ливчиња со римскиот број X, што всушност е референца за воената единица на Бенито Мусолини.
Владата на Орбан во Унгарија е обвинета за попречување на правдата, нарушување на слободата на медиумите и фалсификување на изборниот систем. Мелони и нејзините сојузници покренаа тужби за клевета против левичарските критичари во медиумите. Новинарите од државната телевизија РАИ ја обвинија администрацијата дека се обидува да ја направи РАИ гласноговорник на владата.
Значи, изборите за Европскиот парламент се се поблиску, а резултатите би можеле да влијаат на идната политика на ЕУ многу повеќе отколку што некои мислат.