Во Сеговија, централна Шпанија, студено попладне во средината на зимата, а туристите се собрани во подножјето на римскиот аквадукт во градот, гледајќи во неговите познати сводови, правејќи селфи.
Многу од посетителите се Шпанци, но има и луѓе од други европски земји, Азија и Латинска Америка, кои се привлечени од историскиот шарм, гастрономијата и драматичната локација на Сеговија веднаш зад планините северно од Мадрид.
„Имаше момент за време на „Ковид“ кога помислив: „Можеби туризмот никогаш нема да биде ист“, вели Елена Мирон, локален водич облечена во беретка која ја води групата низ градот.
„Но, сега работите се многу добри и чувствувам дека оваа година ќе биде добра, како 2023 и 2024 година. Среќна сум, бидејќи можам да заработам за живот од оваа работа што ја сакам“.
Шпанија пречека рекордни 94 милиони посетители во 2024 година и сега се натпреварува со Франција, која имаше 100 милиони, да биде најголемата туристичка дестинација во светот, вели авторот на Би-Би-Си, Гај Хеџеко.
Експанзијата на туристичката индустрија по Ковид е главната причина зошто четвртата по големина економија во еврозоната лесно ги надмина конкурентите како Германија, Франција, Италија и Обединетото Кралство (Велика Британија), постигнувајќи зголемување на БДП од 3,2% минатата година.
Спротивно на тоа, германската економија се намали за 0,2% во 2024 година, додека Франција порасна за 1,1%, Италија за 0,5%, а Велика Британија за очекуваните 0,9%.
Сето ова помага да се објасни зошто магазинот „Економист“ ја рангираше Шпанија како економија со најдобри резултати во светот.
Тајната на шпанскиот модел
„Шпанскиот модел е успешен затоа што е избалансиран модел, а тоа е она што гарантира одржливост на растот“, вели Карлос Куерпо, министер за бизнис во коалициската влада предводена од социјалистите. Тој истакнува дека само Шпанија е одговорна за 40 отсто од растот на еврозоната минатата година.
И покрај тоа што ја истакна важноста на туризмот, Куерпо, исто така, укажа на важноста на финансиските услуги, технологијата и инвестициските сектори како фактори кои и помогнаа на Шпанија да се врати од длабочините на пандемијата, кога БДП падна за 11 проценти за една година.
„Ние излегуваме од Ковид без лузна и со модернизација на нашата економија и со тоа зголемување на нашиот потенцијален раст на БДП“, додава тој.
Овој процес на модернизација е поддржан од фондовите за закрепнување по пандемијата од програмата EU Next Generation. Шпанија треба да добие до 163 милијарди евра до 2026 година, што ќе ја направи најголемиот примател на овие средства покрај Италија.
Шпанија инвестира пари во национален железнички систем, зони со ниски емисии во градовите, како и во индустријата за електрични возила и субвенции за малите бизниси.
„Јавната потрошувачка е висока и е одговорна за околу половина од нашиот раст од пандемијата“, вели Марија Хесус Валдеморос, предавач по економија во шпанското деловно училиште IESE.
Другите големи европски економии забележаа дека нивниот раст е попречен од поголемото потпирање на индустријата отколку Шпанија, која, вели таа, „во моментов многу страда од фактори како што се високите цени на енергијата, конкуренцијата од Кина и другите азиски земји, трошоците за транзиција кон поодржлив еколошки модел и трговскиот протекционизам“.
Од „Ковид“, вториот голем економски предизвик за Шпанија беше кризата со трошоците за живот предизвикана од тесните грла на синџирот на снабдување и руската инвазија на Украина во 2022 година. Инфлацијата достигна врв со годишна стапка од 11% во јули истата година, при што цените на енергијата особено ги погодија Шпанците, но паднаа на 2,8% до крајот на 2024 година.
Мадрид верува дека субвенциите што ги воведе за да се намалат трошоците за гориво и да се поттикне користењето на јавниот транспорт се клучни за ублажување на влијанието на растот на цените на енергијата, како и неколкуте зголемувања на минималната плата.
Во екот на европската енергетска криза, Шпанија и Португалија исто така преговараа со Брисел за таканаречениот „ибериски исклучок“, кој им овозможи да ја ограничат цената на гасот што се користи за производство на електрична енергија со цел да се намалат сметките на потрошувачите.
Куерпо тврди дека таквите мерки помогнале да се спротивстави на традиционалната ранливост на Шпанија од економски превирања.
„Шпанија се покажа поотпорна на последователни шокови – вклучувајќи го и инфлацискиот шок што дојде со војната во Украина“, рече тој. „И мислам дека ова е дел од целокупниот заштитен штит што го поставивме за нашите потрошувачи и за нашите бизниси“.
Производството на зелена енергија во земјата е препознаено како уште еден поволен фактор, не само за гарантирање на електричната енергија, туку и за поттикнување инвестиции. Шпанија ја има втората најголема инфраструктура за обновлива енергија во ЕУ.
Последново е вистински благодет за земјата која е втор најголем производител на автомобили во Европа, вели Вејн Грифитс, извршен директор на Seat и Cupra, роден во Британија. Иако шпанското производство на електрични возила заостанува зад остатокот од Европа, тој гледа огромен потенцијал во областа.
„Во Шпанија ги имаме сите фактори што ви се потребни за да бидете успешни: конкурентни, добро обучени луѓе и енергетска политика зад тоа“, вели тој. „Нема смисла да се прават автомобили со нулта емисија ако користите валкана енергија“.
И покрај овие позитивни страни, долгогодишна слабост на шпанската економија е нејзината хронично висока стапка на невработеност, која е највисока во ЕУ и речиси двојно повеќе од просекот во блокот. Сепак, ситуацијата се подобри во последниот квартал од 2024 година, кога стапката на невработеност во Шпанија падна на 10,6%, што е најниско ниво од 2008 година.
Во меѓувреме, бројот на вработени во Шпанија сега изнесува 22 милиони, што е рекордно високо ниво. Реформата на трудот, која ја поттикнува стабилноста на работните места, се смета за клучна причина за ова.
Оваа реформа ги зголеми ограничувањата за користење на привремени договори од страна на компаниите, фаворизирајќи поголема флексибилност во користењето на трајните договори. Го намали бројот на привремени работници без да го попречи отворањето нови работни места.
Исто така, иако доаѓањето на имигрантите предизвика жестока политичка дебата, многумина веруваат дека нивната апсорпција на пазарот на трудот е клучна за земја со брзо стареење на населението.
Социјалистичкиот премиер Педро Санчез отворено ја истакна потребата од имигранти, опишувајќи го нивниот придонес во економијата како „фундаментален“.
Европската комисија предвидува дека Шпанија ќе продолжи да го води растот меѓу главните економии во блокот оваа година и ќе остане пред просекот на ЕУ. Сепак, предизвиците се наѕираат на хоризонтот.
Големата зависност од туризмот – и зголемената реакција против индустријата од страна на локалните жители – е една од грижите.
Друг предизвик е огромниот јавен долг на Шпанија, кој е поголем од годишното економско производство на земјата.
Марија Хесус Валдеморос предупредува дека ова е „нерамнотежа што мораме да ја поправиме, не само затоа што тоа го бараат новите фискални норми на ЕУ, туку затоа што може да предизвика финансиска нестабилност“.
Дополнително, низ целата земја избувна станбена криза, оставајќи милиони Шпанци да се борат да најдат прифатливи станови.
Со неизвесен и длабоко поларизиран политички пејзаж, на малцинската влада на Санчез и е тешко да се справи со ваквите проблеми. Но, додека се обидува да ги реши овие загатки, Шпанија ужива во својот статус на мотор на европскиот раст.