Војната во Украина, која започна во февруари 2022 година со инвазијата на Русија, трае повеќе од три години со тешки последици за украинското население. Според податоците на Обединетите нации, во тој период биле убиени најмалку 12.900 цивили, додека околу 14.000 завршиле во заробеништво. Исто така. Украинските вооружени сили претрпеа огромни загуби, со проценета бројка на загинати од повеќе од 80.000 војници и околу 400.000 ранети. Се верува дека загубите на руската војска се уште поголеми.
Покрај човечките жртви, војната предизвика масовно раселување, уништување на инфраструктурата и длабока траума кај цивилното население, кое продолжува да живее под постојана закана од напад.
Особено загрижувачка е судбината на илјадници исчезнати цивили кои завршија во мрежа од околу 180 затвори на окупираните територии и во самата Русија, дури до Сибир, јавува „Скај њуз“.
Украина досега идентификуваше речиси 16.000 имиња на исчезнати лица, чија локација сè уште е непозната. Земањето цивили како заложници за време на вооружен конфликт претставува сериозно воено злосторство, но рускиот режим продолжува да опстојува со оваа практика и покрај предупредувањата од меѓународната заедница. Бројни украински извештаи зборуваат за тортура, сексуална злоупотреба и егзекуции во овие затвори, дополнително засилувајќи го обемот на хуманитарната катастрофа со која се соочува Украина.
Ужасна злоупотреба
Ужасните признанија на преживеаните, за кои предупредуваме дека се навистина вознемирувачки, дополнително го потврдуваат обемот на бруталноста на која се изложени цивилите. Олександра Матвичук, украинска адвокатка за човекови права и добитничка на Нобеловата награда за мир за 2022 година, изјави дека интервјуирала стотици преживеани од руско заробеништво: претежно цивили, жени и мажи.
Нивните сведоштва опишуваат брутално злоставување: тепања, силувања, затворање во дрвени кутии, сечење прсти, вадење и дупчење нокти со бургии. Многумина биле подложени на електрични шокови во гениталната област, а една жена рекла дека руските чувари ѝ го извадиле окото со лажица. Ваквите сведоштва покажуваат дека не станува збор само за физичко уништување на телото, туку и за систематски обид за уништување на човечкото достоинство.
Украинските власти се само делумно способни да ја реконструираат судбината на киднапираните цивили, потпирајќи се исклучиво на сведоштвата на оние кои се ослободени. Русија, од друга страна, не дава никакви официјални информации за цивилите што ги држи нелегално, со што ги крши основните правила на војување.
Илјадници невини луѓе продолжуваат да исчезнуваат во пеколниот архипелаг на руски затвори, познати по бруталните услови, тортурата и целосното негирање на човековите права. Овие затвори, честопати опишувани како места со сурови услови и злоупотреба, станаа симбол на пошироката хуманитарна криза што го погодува цивилното население во војна.
Предупредувања доаѓаат и од бранителите на човекови права. Матвијчук истакнува дека постои опасност светот да ги заборави илјадниците луѓе затворени во руските затвори. „Не мислам дека светот ја разбира, пред сè, суровоста и нехуманите услови во кои Украинците се во руско заробеништво“, вели Матвијчук. „Второ, тие не сфаќаат дека Русија не само што држи војници, туку и цивили. А според Женевската конвенција, цивилите мора да бидат ослободени.“ Нејзините зборови повикуваат на поголемо меѓународно внимание и акција за да се обезбеди заштита на основните човекови права дури и во контекст на војна, пишува „Јутарњи“.
Дури 180 објекти
Според Петр Јаценко, портпарол на Координативниот штаб за третман на воени заробеници, познато е дека цивили и заробени украински војници се наоѓаат во повеќе од 180 затворски установи на територијата на Русија и во привремено окупираните делови од Украина. „Руските власти можат да притворат секого, без оглед на пол, возраст или занимање“, изјави Јаценко за „Киев Индепендент“.
Додека судбината на илјадници заробени Украинци останува неизвесна, на меѓународната сцена се зборува сè повеќе за преговори што потенцијално би ја завршиле оваа војна.
Така, во дипломатските кругови моментално циркулираат разни предлози за можен мировен договор. Според нацрт-документот поддржан од Украина и европските земји, тој предвидува ослободување на сите воени заробеници, притворени цивили и нелегално депортирани деца.
Сепак, нацрт-документот, кој наводно ја има поддршката од американскиот претседател Доналд Трамп, не вклучува одредби за размена на затвореници или ослободување на цивили. Покрај тоа, наводно се предлага признавање на руската контрола врз делови од четири украински региони и признавање на анексијата на Крим.
Враќањето на Украинците од руско заробеништво останува сложен, долг процес што вклучува соработка на повеќе држави и меѓународни организации. Сепак, украинските власти предупредуваат дека отсуството на силна поддршка од Соединетите Американски Држави, особено во контекст на тековните мировни преговори, би можело дополнително да ги комплицира напорите за нивно ослободување. Додека дискусиите за можно политичко решение продолжуваат, судбината на илјадниците луѓе кои сè уште се во притвор останува неизвесна и директно зависи од политичката волја и ангажманот на меѓународната заедница.