Со рекорден долг и растечки дефицит, Франција се појавува како најголем ризик за стабилноста на еврозоната. Експертите предупредуваат дека кризата во Париз може да се прелее на целата ЕУ и да го доведе во прашање опстанокот на еврото.
Непосредно пред Франсоа Бајру да го изгуби гласањето за доверба во парламентот во понеделник (8 септември), премиерот во заминување предупреди дека фискалните проблеми би можеле да го загрозат „опстанокот“ на Франција.
„Имате моќ да ја соборите владата, но немате моќ да ја избришете реалноста“, им рече Бајру на пратениците, додавајќи дека сегашната реалност на втората по големина економија во Европа е дека „веќе неподносливиот товар на долгот само ќе се зголеми и ќе стане поскап“.
Долгогодишна политичка дилема за француските влади е тоа што секогаш кога предлагаат мерки за штедење или економски реформи, партиите и од левицата и од десницата веднаш се креваат против тоа и ги мобилизираат своите поддржувачи. Синдикатите веќе повикаа на генерален штрајк за среда, 10 септември, два дена по гласањето за доверба.
Што следи, останува неизвесно. Дали ќе бидат распишани нови избори, како што бара десничарскиот Национален фронт (Национален собир), или дали претседателот Емануел Макрон ќе успее да формира уште една малцинска влада – тоа е политичката страна на кризата.
Фото: Јутјуб/Принтскрин
Најзадолжената земја во Европа
Економски, сè се сведува на парите и огромниот товар на долгот на Франција. Во апсолутни бројки, ниедна земја од ЕУ не е позадолжена од Франција. Националниот долг се искачи на околу 3,35 трилиони евра – околу 113 проценти од бруто домашниот производ (БДП) и се очекува да порасне на 125 проценти до 2030 година.
Односот долг-БДП на Франција е толку висок што само Грција и Италија го надминуваат во Европската унија. Со буџетски дефицит од 5,4 до 5,8 проценти оваа година, Париз има и најголем буџетски дефицит од сите 27 членки на Европската унија.
За да се исполни целта на ЕУ за намалување на дефицитот на три проценти, драстичните мерки за штедење се неизбежни. Но, со оглед на тоа што намалувањата во моментов се политички неизводливи, финансиските пазари реагираа со зголемување на приносите на француските обврзници. Додека германските обврзници имаат принос од околу 2,7 проценти, француската влада плаќа камата од речиси 3,5 проценти за својот долг.
Нестабилна еврозона
Значи, дали треба да се грижиме за стабилноста на еврото ако финансиите на втората по големина економија во еврозоната излезат од контрола?
„Да, треба да бидеме загрижени. Еврозоната во моментов не е стабилна“, вели Фридрих Хајнеман, економист во Центарот за европски економски истражувања „Лајбниц“ во Манхајм, иако додава дека „не е загрижен“ за можна краткорочна должничка криза во наредните месеци.
„Но, мора да се запрашаме каде води сето ова ако голема земја како Франција, која во последните години бележи постојан пораст на односот долг-БДП, сега се соочува и со политичка дестабилизација“, изјави тој за ДВ.
Другите големи економии исто така акумулираат рекордни максимуми во долгот и треба да соберат милијарди на пазарите на капитал. На пример, оваа есен, Германија, Јапонија и САД ќе мора да издадат нови државни обврзници за да ги финансираат своите трошоци – една од клучните причини зошто глобалните пазари на обврзници остануваат под притисок.
Единствената причина зошто пазарите не се понервозни – и зошто приносите на француските обврзници не растат уште повисоко – е надежта дека Европската централна банка (ЕЦБ) ќе интервенира и ќе купи француски обврзници за да го смири пазарот, вели Хајнеман. „Но, таа надеж може да биде илузорна, бидејќи ЕЦБ мора да внимава да не го загрози сопствениот кредибилитет.“
Франција троши 67 милијарди евра годишно само за камати. Во исто време, таа е под притисок бидејќи се обврза постепено да го намалува својот дефицит во согласност со правилата на ЕУ.
Фото: Принтскрин
Улогата на Европската комисија во создавањето хаос
Но, Европската комисија, исто така, носи одредена одговорност, вели Хајнеман, бидејќи „помогна да се создаде овој хаос“.
„Тие го затворија едното, па дури и обете очи кога стануваше збор за Франција. Ова беа политички компромиси водени од стравот од подемот на популистите“, рече тој, додавајќи дека „Франција веќе го искористи поголемиот дел од својот фискален простор. Германија е во многу подобра позиција, со доволно простор за маневрирање“.
Според Хајнеман, Франција, како и Германија, итно има потреба од големи реформи на својот социјален систем и намалување на владините трошоци. Алтернативата би биле повисоки даноци – во земја која веќе има огромен даночен товар и врз граѓаните и врз економијата.
Затоа, Хајнеман е скептичен дека француската политика може да постигне консензус меѓу партиите за намалување на долгот. „Со популистите од левицата и десницата кои добиваат на сила, не гледам дека тоа е можно. Центарот се стеснува. Затоа сум песимист во врска со Франција и не гледам решение.“
Ризик од „зараза“
За Ендру Канингем, главен европски економист во лондонската „Капитал економикс“, ризиците за другите европски пазари засега остануваат управливи.
„Засега, проблемите се чини дека се во голема мера ограничени на Франција, сè додека обемот на францускиот проблем не стане преголем“, напиша тој во белешка до клиентите.
Но, тој предупредува на сценарија во кои француската криза би можела значително да се продлабочи, зголемувајќи го ризикот од зараза.
„На крајот на краиштата, Франција е втора по големина економија во еврозоната, со длабоки трговски и финансиски врски со своите соседи, а исто така е и водечка политичка сила во ЕУ“, нè потсетува Канингем, додавајќи дека кризата во Франција би можела да ја доведе во прашање самата одржливост на европскиот проект.
„Не очекуваме криза од ваков обем во следните година или две. Но, ако се случи, ризикот од „зараза“ би станал многу посериозен – и тоа би било нешто со кое ЕЦБ би морала да се справи“, рече тој.
Лош тајминг за политичка криза
Француската криза доаѓа во време кога ЕУ е во конфликт со Соединетите Американски Држави околу трговската политика, вклучително и повисоките даноци за американските технолошки гиганти – што Франција го предложи.
Ова е многу лошо време за ЕУ да дејствува ослабена од политичкиот застој во својата втора по големина економија.
Според Хајнеман, многу политички актери во Франција размислуваат по линијата на Трамп, особено лево и десно од политичкиот спектар.
„Тие би можеле да го зголемат притисокот врз Европската комисија да возврати на тарифите на Трамп со европски тарифи“, предупредува економистот, што би „го зголемило ризикот од вистинска трговска војна“ и дополнително би ја влошило должничката криза во земјата.