По три години преговори, отстапки и компромиси, Европската Унија повлекува линија. Денеска се очекува 27-те земји-членки да поддржат нов закон со кој трајно ќе се прекине снабдувањето со руски гас за Унгарија и Словачка, без разлика дали им се допаѓа или не, пишува Политико.
Од почетокот на руската инвазија на Украина во 2022 година, ЕУ речиси целосно ја прекина својата зависност од руската енергија, забранувајќи увоз на руска нафта, јаглен и поголем дел од гасот. Но, за време на овој „енергетски развод“, Будимпешта и Братислава цврсто се спротивставија на тоа, тврдејќи дека немаат алтернатива и дека раскинувањето со Москва би предизвикало пораст на цените и удар врз индустријата.
Експертите во голема мера не се согласуваат со овие проценки, а многу европски престолнини сега се подготвени да го отфрлат нивното противење.
– Додека Русија ја уништува енергетската инфраструктура на Украина, милијарди евра продолжуваат да течат од Унгарија и Словачка во Москва, изјави литванскиот министер за енергетика Жигимантас Ваичиунас.
– Овие пари ја финансираат руската воена машинерија. Ова е едноставно неприфатливо. Време е да се покаже политичка волја, додаде тој.
Фото: Јутјуб/Принтскрин
Нема повеќе исклучоци
Од првите денови на инвазијата, Брисел воведе ембарго за руска нафта, гориво и јаглен, постави ограничување на цената од 47,60 долари за барел за руска нафта на светскиот пазар и го намали уделот на рускиот гас во европската потрошувачка од 45 на 13 проценти.
Но, Унгарија и Словачка постојано блокираа нови пакети санкции, барајќи и добивајќи посебни исклучоци што им овозможуваа да продолжат да увезуваат руска нафта преку гасоводот „Дружба“ преку Украина и спречуваа санкции врз рускиот гасен и нуклеарен сектор.
Според анализата на Исак Леви од Финскиот центар за истражување на енергијата и чистиот воздух, обете земји дури и ги зголемиле своите плаќања кон Русија – тие веќе увезле фосилни горива во вредност од 5,58 милијарди евра оваа година, повеќе отколку во целата 2024 година.
Соочена со блокадата, Европската комисија го промени својот пристап во јуни и предложи правна рамка што би го забранила рускиот гас: за краткорочни договори од 2026 година, а за долгорочни договори до крајот на 2027 година.
За разлика од санкциите, кои бараат едногласност, овој предлог, презентиран како трговска мерка, бара само квалификувано мнозинство од земјите-членки, со што се губи правото на вето на Унгарија и Словачка.
Во понеделник, министрите за енергија на ЕУ формално ќе го потврдат предлогот, испраќајќи сигнал дека се подготвени да ги поништат обете земји пред конечните преговори со Европскиот парламент.
– Ќе постигнеме договор и покрај нивното противење, рече висок европски дипломат. „Не е едноставна тема, но мислам дека ќе успееме“.
Фицо и Сијарто во офанзива
Пред гласањето, и Будимпешта и Братислава вложија големи напори да го блокираат усвојувањето на законот. Словачкиот премиер Роберт Фицо се закани дека ќе го блокира 19-тиот пакет санкции против Русија ако не добие отстапки во врска со забраната за гас.
– Тие секогаш наоѓаат начин да го одложат излезот од рускиот гас, рече Ваичиунас. „Но, сега мора да заземеме цврст став“.
Двете земји тврдат дека новиот закон ќе ја загрози нивната енергетска безбедност, ќе ги зголеми цените и ќе ја погоди тешката индустрија.
Унгарската државна енергетска компанија MVM има долгорочен договор со рускиот Газпром до 2036 година, а со словачкиот SPP до 2034 година.
Унгарскиот министер за надворешни работи Петер Сијарто го нарече предлогот „директен напад врз енергетската безбедност на Унгарија“ и рече дека тој „ги загрозува економските резултати и ниските трошоци на унгарските семејства“.
– Нема да го дозволиме тоа!, напиша тој на платформата X.
Фицо, од друга страна, го нарече новиот план на ЕУ, познат како REPowerEU, „бесмислен идеолошки потег“.
Унгарското Министерство за надворешни работи и словачкото Министерство за економија не одговорија на барањата за коментар, но реакциите во енергетскиот сектор се многу помирни.
– Веројатно нема да биде катастрофа, рече еден извор од унгарската нафтена индустрија. „Политичарите секогаш викаат дека волкот доаѓа, ќе видиме дали овој навистина доаѓа“.
Фото: Принтскрин/Фејсбук
Постои алтернатива
Аналитичарот Тамас Плецер од Ерсте банка проценува дека законот би можел да ги зголеми цените на гасот во Централна Европа за 5 до 10 проценти, но дека намалувањето на трошоците за транзит би можело да неутрализира до 40 проценти од тоа зголемување.
Тој додава дека Унгарија веќе потпишува нови договори за снабдување со течен гас од Западна Европа и Грција, а од 2027 година може да смета и на гас од нови бунари во Романија. „Индустријата е апсолутно подготвена“, вели Плецер.
Европската комисија, исто така, вели дека мерките се дизајнирани да ја заштитат безбедноста на снабдувањето и да го ограничат влијанието врз цените.
– Унгарија и Словачка не направија многу за диверзификација на изворите, ги саботираа санкциите и имаа доволно време, рече друг европски дипломат. „Нема друг начин освен да ги принудиме“.
Трет дипломат го сумираше расположението во Брисел:
– Со години зборуваме за прекин на зависноста од рускиот гас. Русија повеќе не е партнер – тоа е проблем. Време е да престанеме да се преправаме дека не е“.