Убедливата победа на косовскиот премиер Албин Курти означува враќање во живот на националистичкиот лидер, ставајќи крај на политичкиот ќор-сокак во најмладата држава во Европа и потенцијално обликувајќи ја нејзината домашна и меѓународна агенда во годините што доаѓаат.
Со речиси сите преброени гласови, партијата „Самоопределување“ на Курти води со повеќе од 49 проценти од гласовите на изборите во недела, покажаа официјалните резултати, што значи дека му требаат само неколку многу мали коалициски партнери за да формира мнозинство.
Победата го зајакнува мандатот на Курти да ги протурка домашните реформи, вклучително и проширување на социјалните бенефиции и повисоки плати за државните службеници, дури и кога се соочува со големи предизвици, вклучително и тензиите со Србија и косовските системи за здравствена заштита и образование, кои заостануваат зад оние на неговите балкански соседи.
Ова означува пресврт за „Самоопределување“, чиј неуспех да освои доволно гласови на минатите избори во февруари или да формира коалиција со поголемите опозициски партии го остави парламентот нефункционален поголемиот дел од 2025 година, ќор-сокак што го одложи ослободувањето на околу 1 милијарда евра меѓународно финансирање, од витално значење за една од најсиромашните земји во Европа.
Тоа финансирање сега би можело да се ослободи кога парламентот повторно ќе се состане и ќе ги ратификува договорите со Европската унија и Светската банка. ЕУ одговори на изборите со аплауз за „силната посветеност на Косово на демократските принципи“ и рече дека ќе ослободи повеќе средства за земјата на почетокот на следната година.
Точниот исход од вториот мандат на Курти е нејасен, но во прашање се односите на Косово со неговите историски меѓународни сојузници, вклучувајќи ги САД, неговата кандидатура за членство во Европската Унија, која Курти ја поддржува, и затегнатите односи со нејзиниот северен сосед Србија.
„Ова е политички земјотрес што ги разби опозициските партии, а последиците од овој исход ќе ги чувствуваме во следната деценија“, рече политичкиот коментатор Илир Деда. „Косово одлучи да го замени овој политички плурализам со модел на многу силна влада и слаба опозиција, слична на другите земји од Западен Балкан.“
Фото: Јутјуб/Принтскрин/РТВ
Изборите во неделата се одржаа за време на празничниот период, кога косовската дијаспора обично е во земјата, што можеби му помогна на Курти, кој првпат беше избран во 2021 година. Според излезната анкета спроведена од Ubo Consulting, 61,7% од луѓето од дијаспората гласаа за партијата на премиерот.
Сепак, други сакаа да видат итни промени откако ќе се надмине ќорсокакот, особено во квалитетот на животот, здравствената заштита и образованието.
Косово прогласи независност од Србија во 2008 година со поддршка од САД, вклучувајќи го и бомбардирањето на НАТО во 1999 година против српските сили кои се обидуваа да го задушат востанието на 90-процентното етничко албанско мнозинство.
И покрај меѓународната поддршка, земјата со 1,6 милиони луѓе се бори со сиромаштија, нестабилност и организиран криминал. Додека повеќе од 100 земји ја признаваат државноста на Косово, Србија, Грција, Шпанија, Русија и многу други не ја признаваат тоа.
Тензиите со Србија ескалираа насилно во 2023 година, поттикнувајќи ја ЕУ да воведе санкции врз Косово – делумно поради политиките на Курти кон српското малцинство во северно Косово, вклучително и назначување градоначалници на етнички Албанци во областите со доминантно српско население и барање етничките Срби да користат косовски регистарски таблички.
Мерките на ЕУ веројатно го чинат Косово.
Иако ова му нанесе удар на угледот на Курти дома и во странство, тој доби поттик овој месец кога ЕУ објави дека ќе ги укине санкциите и ќе обезбеди 216 милиони евра за Косово – токму на време за изборната кампања.
Во изјава од понеделникот, комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос, и шефицата за надворешна политика, Каја Калас, ја поздравија „силната посветеност на Косово на демократските принципи“ и рекоа дека ЕУ ќе обезбеди уште 205 милиони евра на почетокот на следната година.
Тие го повикаа Косово да ги нормализира односите со Србија, што е клучен услов за пристапување на двете земји во ЕУ.