Северна Македонија станува најновата земја членка на НАТО, иако е најслабата алка во Алијансата, пишува сајтот „Фореин Полиси“.
Во 1938 година, британскиот премиер Невил Чембрлен му овозможи на Адолф Хитлер да ја нападне Чехословачка, и покрај огромната воена супериорност на западните сојузници на Прага. Чемберлен едноставно одлучил дека прашањето е „кавга во далечна земја, меѓу луѓето за кои не знаеме ништо“.
Денес, подеднакво е тешко да се верува дека НАТО ќе започне војна поради нејзините далечни обврски во Источна Европа. Сепак, на 27 март Алијансата ја прифати Северна Македонија како нејзина најнова и најслаба членка. Притоа, тоа му даде на рускиот претседател Владимир Путин одлична можност да го прошири своето влијание, да го уништи единството на НАТО и да ја тестира заложбата на блокот за заштита на членот на сојузот.
Северна Македонија е дефиниција за слаба единица и лесен избор за противник.Тоа е земја со 2 милиони жители, слаби политички институции и многу кратка историја на независност. Од 2018 година, таа троиши само 1% од својот БДП за одбрана, и покрај 2% препорачани од НАТО, и има само 8,000 војници во активна служба. Постои трескава социјална напнатост помеѓу словенското православно мнозинство и голема група етнички Албанци, главно муслимани, што ја прави земјата ранлива од надворешно мешање. Во рамките на НАТО, само соседна Албанија има помал БДП по глава на жител и повисоко ниво на корупција. Индексот за демократија на Секторот за економски разузнавачки информации ја идентификува Северна Македонија како земја со најмалку развиена политичка култура во Европа.
Уште од 90-тите години, Москва со сомнеж ја гледаше експанзијата на НАТО во Источна Европа. Но, тоа не беше до 2000 година, откако руската економија и воената индустрија се опоравија од хаосот од пост-советската ера. Тогаш, Путин ја прогласи западната експанзија на НАТО како „директна закана“ и отворено се спротивстави на алијансата. Инвазијата на Русија во Грузија во 2008 година – не случајно во една година во која НАТО пројави интерес за евентуален пристап на Грузија во сојузот – ја стопираше експанзијата на сојузот со поранешни земји од Советскиот регион. Инвазијата на Путин на Украина во 2014 година и последователното анексирање на Крим, иако не е директен напад врз членка на НАТО, дополнително ја демонстрира слабоста на Западот во лицето на руската агресија. На северот, Русија спроведе големи воени вежби, за кои воените експерти велат дека се слабо скриени симулации за напади врз членки на НАТО, како што се Полска и балтичките држави.
Сега кога Северна Македонија влезе во НАТО, се чини дека Путин има шанса да докаже дека алијансата не е ништо повеќе од „тигар направен од хартија“.
Во 2018 година рускиот амбасадор во Северна Македонија ја прогласи земјата за „легитимна цел“ доколку се зголемат тензиите меѓу НАТО и Русија. Сепак, Русија веќе започна напорно да работи на зголемување на тензиите во регионот пред Северна Македонија да стане членка на алијансата. Москва испрати противвоздушни ракети Ц-400 во соседна Србија да учествуваат во заеднички руско-српски воени вежби, помогна во обидот за пуч во Црна Гора и се обиде да ја дестабилизира Босна и Херцеговина со тоа што ги разгори меѓуетничките тензии. Во самата северна Македонија, Русија финансира „ботови“, кои беа користени, меѓу другото, за ширење на дезинформации за време на претседателската кампања во САД во 2016 година. Москва исто така се обиде да влијае на референдумот за членство во НАТО во септември во Северна Македонија, користејќи ги своите дипломатски мисии таму како основа за разузнавање и пропаганда, детализирајќи ги наводните западни заговори за поделба на земјата.
Фактот дека Русија им се заканува на членките на НАТО во Источна Европа не е ништо ново. Одамна се обидуваше да ги дестабилизира балтичките земји од Литванија, Латвија и Естонија, кои се приклучија кон НАТО и Европската унија, откако ја прогласија својата независност. Денес, балтичките држави се добро интегрирани во структурите на Алијансата и европската економија и на нивна територија има илјадници трупи на НАТО. И додека Балтикот е дел од добро воспоставениот фронт на НАТО, Балканот е нејзината слаба точка.
Присуството на НАТО во и околу Северна Македонија е многу ограничено. Балканските земји се посиромашни, повеќе етнички поделени и помалку економски интегрирани во Европа. Нивната потенцијална нестабилност и многу помалата веројатност за постојан одговор од Западот ја прават Северна Македонија и нејзините соседи лесни цели за руска интервенција.
Според студијата спроведена од Центарот за истражување „Pew“ во февруари, помалку од половина од населението на Франција, Шпанија, Турција и Грција имаат позитивен став за НАТО. Минатата година, францускиот претседател Емануел Макрон изјави дека НАТО може да и се случи „мозочна смрт“. Граѓаните на само три европски земји – Велика Британија, Холандија и Литванија – сметаат дека нивната земја мора да одговори со воена сила доколку НАТО ја нападне Источна Европа.
Најитно прашање е обезбедувањето на фер и демократски избори во Северна Македонија, кои беа одложени поради пандемијата КОВИД-19. Според неодамнешните студии, главната битка ќе биде помеѓу проруската националистичка партија ВМРО-ДПМНЕ и прозападниот СДСМ. Можното руско мешање во изборниот процес или резултатите од него не само што се заканува на македонскиот суверенитет, но доколку тоа успее, може да донесе на власт влада што би го насочила Скопје кон Москва.
Русија може да се обиде да изврши притисок и да ја дестабилизира Северна Македонија на други начини, вклучително и преку регионалниот партнер на Москва, Србија. Руската пропаганда насочена против Sеверна Македонија вклучува теории на заговор кај огромното албанско малцинство во земјата, за кое се тврди дека преговара со НАТО и Албанија за да се направи Северна Македонија дел од „Голема Албанија“ преку крвопролевање. Познато е во историјата дека таквата реторика довела до етничко насилство во регионот порано. Русија, исто така, може да одржи конфликт во Србија, чиј нестабилен регион на Прешево се граничи директно со Северна Македонија, или да се меша во нерешениот спор за независноста на Косово. Секој таков конфликт лесно може да се прелее во Северна Македонија.
Следните чекори на НАТО за обезбедување на безбедноста на својата нова членка може да вклучуваат прилагодување на успешната тактика користена при прием на Црна Гора во алијансата во 2017 година. Тимот за безбедност на сајбер за безбедност, спонзориран од НАТО, обезбеди техничка помош на црногорската влада за учење да се идентификуваат и да се спротивстават на хибридните напади. НАТО ја подигна свеста за придобивките од членството во Алијансата преку соработка со официјалните лица, граѓанското општество, локалните власти и медиумите. Тој исто така работи на подобрување на управувањето во одбранбениот сектор на Црна Гора. Слично на тоа, Европската унија, која штотуку започна преговори за пристапување на Северна Македонија, може да даде јасен сигнал дека балканските земји се составен дел на Европа.
Сепак, пошироко, на НАТО му треба механизам за одговор на руската агресија во случај да се согласат членките на алијансата. Членот 5 бара едногласност пред да се повика на принципот на колективна заштита, но членките на НАТО се разликуваат во односот кон Русија. Можеби е можно да се формира коалиција на подготвени членки, вклучително и членки на НАТО со кредибилни одбранбени способности, подготвени да се спротивстават на Русија и да се подготват за колективен одговор на секој напад.
И покрај севкупната воена супериорност, НАТО има мало влијание на Балканот, каде Русија продолжува да има корист. НАТО мора брзо да сигнализира дека останува стабилен и да признае дека Северна Македонија е составен дел на алијансата. Доколку НАТО не ги поддржи своите нови членки, како што е Северна Македонија, се зголемуваат шансите за судир со руската агресија – хибридна или конвенционална. И тоа може да значи крај на НАТО како сигурен сојуз.
„Foreign Policy“