Оценката за состојбата со слободата на медиумите и безбедноста на новинарите во Северна Македонија по доаѓањето на Владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ, која ја презеде власта во јуни 2024 година, покажува загрижувачки трендови и намалување на позицијата на земјата на меѓународните индекси.
📉 Индекс на слобода на медиумите 2025
Според Индексот за слобода на медиумите во светот за 2025 година објавен од „Репортери без граници“ (RSF), Северна Македонија бележи пад од шест места, позиционирајќи се на 42-то место, во споредба со 36-тото место во 2024 година.
Клучни наоди од извештајот за 2025 година:
Општа оценка: Состојбата е оценета како „задоволителна“, но со значајни предупредувања.
Причини за падот:
Широко распространети дезинформации и недостаток на професионализам кои ја поткопуваат довербата во медиумите.
Понижувачки ставови на владините претставници кон новинарите.
Зголемен притисок врз критичкото новинарство поради силната политичка поларизација.
Недоволна транспарентност од владините агенции.
🛡️ Безбедност на новинарите
Во однос на безбедноста на новинарите, извештаите укажуваат на неколку проблематични области:
Закани и напади: Независните медиуми се изложени на закани и напади. Американскиот Стејт департмент, во својот извештај за човекови права за 2024 година, ги нагласува заканите и насилството врз новинарите како голем проблем.
СЛАПП тужби (SLAPP): Зголемен е трендот на употреба на Стратешки тужби против јавното учество (SLAPP), кои служат како инструмент за заплашување и притисок врз независните медиуми и новинари.
Однос на властите: Иако нападите врз новинари сега се третираат како напади врз службени лица (по законските измени), новинарските организации предупредуваат дека несоодветното однесување на јавни функционери кон медиумите останува проблем. Исто така, се истакнува дека е потребна доследна примена на новите законски норми во пракса.
💰 Политички и Економски Притисок
Економската и политичката зависност, исто така, се наведува како фактор што ја ограничува слободата:
Партиско влијание: Политичката поларизација води до тоа двете најголеми партии (на власт и во опозиција) да создаваат паралелни медиумски системи преку кои вршат политичко и економско влијание врз медиумите.
Државно рекламирање: Постои загриженост поради трошењето на државни средства за платено политичко рекламирање за време на избори, што може да поттикне создавање на нови онлајн медиуми со цел да влезат во тој финансиски круг.
Заклучок
Позицијата на Северна Македонија на Индексот за слобода на медиумите е намалена (пад од 6 места во 2025 година) во периодот откако ВМРО-ДПМНЕ ја презеде власта (јуни 2024). Овој пад се толкува како сигнал за влошување на слободата на медиумите, при што главните проблеми се поврзани со политички притисоци, владиниот однос кон новинарите, СЛАПП тужбите и ширењето на дезинформации.
Извор: Gemini