Замена на јавната администрација во Македонија со системи со вештачка интелигенција (ВИ) е амбициозен и сложен проект што бара детална анализа на неколку аспекти: технички, правни, економски, и социјални. Еве неколку клучни точки за разгледување:
1. Потенцијал за замена
Системите со ВИ имаат потенцијал да автоматизираат голем дел од рутинските и административни задачи, како што се:
- обработка на документи,
- издавање дозволи,
- одговарање на прашања од граѓаните,
- управување со податоци.
Но, задачи кои бараат човечка проценка, емпатија или флексибилност (на пример, решавање конфликти или креирање политики) сè уште тешко може да бидат целосно заменети со ВИ.
2. Техничка имплементација
Имплементацијата на ВИ систем би вклучувала:
- Дигитализација на сите документи и процеси. Ова е почетна и неопходна фаза, бидејќи многу институции во Македонија сè уште работат со хартиена документација.
- Дизајн на персонализирани ВИ системи. Треба да се создадат решенија специфични за правниот и административниот систем на Македонија.
- Интеграција со постојните системи. Важно е новите ВИ алатки да се поврзат со постојните платформи за ефикасна работа.
3. Економски аспекти
Цената за воведување на ВИ во јавната администрација би зависела од неколку фактори:
- Инфраструктура. Надградба на сервери, бази на податоци и мрежи.
- Развој на софтвер. Локални и меѓународни компании ќе треба да креираат софтверски решенија кои ќе одговараат на македонскиот контекст.
- Обучување на вработените. Останатите вработени ќе треба да се преквалификуваат за нови улоги.
- Оддржување. ВИ системите бараат постојано оддржување, ажурирање и безбедносни надградби.
Груба проценка за таков проект може да изнесува неколку стотици милиони евра, зависно од обемот. За споредба, дигитализацијата во помали земји како Естонија чинеше околу 50 милиони евра во почетната фаза, но Македонија има различна стартна позиција.
4. Социјални и правни последици
- Намалување на вработените. Ако администрацијата се автоматизира, голем дел од сегашните вработени може да останат без работа. Ова бара планови за преквалификација и прераспределба.
- Привремени отпори. Луѓето може да покажат недоверба кон ВИ системите, особено ако нема транспарентност.
- Прилагодување на законите. Потребно е прилагодување на правната рамка за употреба на ВИ, како и дефинирање одговорности при грешки.
5. Долгорочни придобивки
- Намалување на корупцијата преку автоматизација.
- Зголемување на ефикасноста и брзината на јавните услуги.
- Подобрување на транспарентноста и довербата кон институциите.
Заклучок:
Иако ВИ може значително да ја зголеми ефикасноста и да ја намали корупцијата, целосна замена на јавната администрација не е реалистична на краток рок. Постепената автоматизација, заедно со инвестиции во човечкиот капитал и законските реформи, би била поефективна и поодржлива стратегија.
Извор: ChatGPT