Во Македонија, забраната за користење социјални мрежи од страна на лица под 16 години сè уште не е воведена како официјална законска мерка, но таа е дел од пошироката дискусија и европски тренд за заштита на младите од штетните ефекти на дигиталните платформи.
Европскиот парламент неодамна (во ноември 2025) усвои резолуција за минимум возраст од 16 години за пристап до социјални мрежи, со можност за родителска согласност од 13 години, што би можело да влијае на македонското законодавство како земја-кандидат за ЕУ.
Ова се базира на загриженостите за менталното здравје и безбедноста на децата, слични на мерките во Австралија (која ја воведе забраната на 10 декември 2025) и Данска (под 15 години).
Еве ги главните потенцијални бенефиции, поддржани од европски студии и податоци:
| Бенефит | Објаснување | Поддршка од податоци/примери |
|---|---|---|
| Заштита од ментални проблеми | Намалување на ризикот од анксиозност, депресија и нарушувања во спиењето предизвикани од прекумерно користење (бескрајно скролање, алгоритми за ангажман). | Според Eurobarometer 2025, 93% од Европејците сметаат дека социјалните мрежи негативно влијаат на менталното здравје кај младите. Австралиската забрана целно ги таргетира овие „адитивни практики“. |
| Намалување на кибернасилство и злоупотреба | Помалку изложеност на булинг, малтретирање или контакт со опасни личности (grooming). | 92% од Европејците бараат мерки против кибербулингот; во Италија, родителската согласност под 14 години веќе го намалила овој ризик за 20% (според локални студии). |
| Подобар фокус на образование и социјализација | Повеќе време за училиште, спорт и лице-в-лице интеракции, што го подобрува развојот. | Данска и Франција (предлог за забрана под 15) истакнуваат дека децата под 16 често имаат профили пред 13 години, што го одвлекува вниманието од реалниот свет. |
| Ограничување на нерегулирана содржина | Блокада на непристојна или штетна содржина (видеа, реклами), вклучително и целно рекламирање. | ЕУ резолуцијата бара забрана на алгоритми базирани на ангажман и „loot boxes“ во игри за помлади од 16. |
Дали забраната ќе доведе до „бунт“ меѓу младите?
Веројатно да, барем делумно, врз основа на реакции од слични мерки во други земји и дискусиите на социјалните мрежи. Младите често го гледаат ова како ограничување на слободата, алатка за контрола и губење на социјални врски, што може да предизвика отпор – од игнорирање на правилата (преку VPN или лажни профили) до организирани протести.
Еве клучни индикатори:
- Реакции од младите и родителите: Во Австралија, по воведувањето на забраната, илјадници тинејџери изразија фрустрација – сметки беа деактивирани, а младите како 15-годишниот Luca изјави дека се чувствува „изолран“. На X (бивш Twitter), постови од млади корисници ја нарекуваат забраната „авторитарна“ и „кражба на алатки за учење и инспирација“ (на пр., пост од @MarkoMatvikov: „Владата сака да контролира што гледаш и од кого учиш“). Слични критики доаѓаат од ЕУ, каде европски пратеници од десницата ја нарекуваат „претерана интервенција“.
- Потенцијал за бунт во Македонија: Локалните медиуми (како TRT Balkan) ја пофалуваат забраната од родителска страна, но младите би можеле да реагираат со протести, слично на оние против цензура или ограничувања во минатото. На X, постови на македонски (како од @TRTBalkanMK) укажуваат на поделби: поддршка од возрасни, но критики од млади за „дигитална изолација“. Ако се воведе, младите под 16 (кои се веќе „зависни“ на платформите) би можеле да организираат кампањи преку алтернативни канали, што би довело до „дигитален бунт“ – не толку насилен, колку отпор преку креативни заобиколувања.
- Контрааргументи против бунт: Некои експерти (како проф. Patrick McGorry од Австралија) велат дека забраната е „примитивна“, но не предизвикува масовен бунт ако се комбинира со едукација. Родителите често ја поддржуваат (94% во Данска), што би го ублажило отпорот.
Во суштина, бенефиците се главно долгорочни и фокусирани на здравје, но краткорочно може да има тензии меѓу генерациите. Македонија би требало да следи примерите од ЕУ за балансирано спроведување, со акцент на родителски контроли и дијалог со младите, за да се избегне ескалација.
Извор: GrokAI