1️⃣ Строга фискална дисциплина (краткорочно)
Без ова – ништо друго не функционира
-
📉 Постепено намалување на буџетскиот дефицит (цел: под 3% од БДП)
-
🧾 Контрола на тековни трошоци (плати, субвенции без ефект, советници, агенции)
-
❌ Прекинување на практиката „долг за плати и пензии“
👉 Долг се намалува само ако државата троши помалку отколку што создава.
2️⃣ Подобра структура на долгот (управување со ризик)
Не е исто КОЛКУ и КАКОВ долг
-
⏳ Повеќе долгорочни, помалку краткорочни заеми
-
💱 Намалување на долгот во странска валута
-
📉 Рефинансирање на скапи кредити со поевтини, кога условите дозволуваат
👉 Цел: пониски камати и помал шок при кризи.
3️⃣ Раст на БДП (среднорочно – најважно)
Најбрзиот начин да падне долгот е економијата да расте побрзо
-
🏭 Инвестиции во извозни и продуктивни сектори
-
🏗️ Капитални инвестиции што носат поврат (не „бетон без ефект“)
-
👷 Поддршка за домашни мали и средни компании, не само странски
👉 Ако БДП расте 4–5%, долгот „се топи“ релативно побрзо.
4️⃣ Повеќе приходи – без нови даноци (паметно)
Проблемот е наплатата, не стапките
-
🔍 Сузбивање на сивата економија
-
💳 Подобра наплата на ДДВ и придонеси
-
🧠 Дигитализација на УЈП и Царина
👉 Истите даноци, но повеќе реални приходи.
5️⃣ Стоп за популизам и предизборно задолжување
Најчестиот „убиец“ на јавните финансии
-
🚫 Ограничување на ново задолжување во изборни години
-
📜 Законски фискални правила што Влада НЕ може лесно да ги крши
-
🧮 Реална, а не „креативна“ буџетска проекција
6️⃣ Поголема транспарентност и одговорност
Граѓаните мора да знаат за што се задолжуваат
-
📊 Јавна листа: каде оди секој заем
-
📉 Јасни индикатори за ефект од проектите
-
⚖️ Одговорност за неуспешни и скапи проекти
Заклучок (кратко):
➡️ Македонија не смее да го намалува долгот со штедење на сметка на граѓаните
➡️ Решението е комбинација од дисциплина + раст + контрола
➡️ Ако ништо не се смени – 63% лесно стануваат 70%+
Извор: ChatGPT