Шансите за одржување предвремени парламентарни избори заедно со локалните избори во октомври 2025 година во Македонија зависат од повеќе политички, правни и практични фактори. Еве анализа врз основа на достапните информации:
1. Политички контекст и интерес
* Опозициски притисок: Европскиот фронт, предводен од ДУИ, веќе најави намера да иницира протести за да изврши притисок за предвремени парламентарни избори заедно со локалните во 2025 година. Зијадин Села од Алијанса за Албанците изрази уверување дека ВМРО-ДПМНЕ може да ги предизвика овие избори, сметајќи дека опозицијата има интерес да ја искористи моменталната политичка динамика.
* Став на власта: ВМРО-ДПМНЕ, предводена од премиерот Христијан Мицкоски, покажува раст на поддршката според анкетите, со потенцијал да освои уште повеќе гласови доколку се одржат избори. Мицкоски не ја исклучи можноста за предвремени избори, но засега нема официјална потврда дека тие се планирани.
* СДСМ подготвеност: Лидерот на СДСМ, Венко Филипче, изјави дека партијата е подготвена за сите изборни сценарија, вклучително и предвремени парламентарни избори, што укажува на флексибилност во опозицискиот камп.
2. Правни и логистички аспекти
* Изборен законик: Според македонскиот Изборен законик, предвремени парламентарни избори може да се одржат доколку Собранието се самораспушти со мнозинство гласови, при што изборите треба да се одржат во рок од 60 дена. Ова овозможува правна рамка за комбинирање на изборите, но бара политички консензус.
* Техничка влада: За парламентарни избори, 100 дена пред гласањето се формира техничка влада, што би значело дополнителни логистички подготовки доколку изборите се комбинираат со локалните. Талат Џафери, поранешен премиер на техничка влада, предупреди дека паралелното одржување на избори може да ги комплицира роковите за кампањата, избирачкиот список и работата на Државната изборна комисија (ДИК).
* Кадровски предизвици: Какви се шансите за одржување предвремени парламентарни избори, заедно со локалните, во 2025 година во Македонија?ДИК се соочува со недостиг на кадар, што може да ја отежне организацијата на два избори истовремено.
3. Историски преседани
Во 2024 година, парламентарните избори се одржаа заедно со вториот круг на претседателските избори на 8 мај, што покажува дека Македонија има искуство со комбинирање избори.
Сепак, комбинирањето на парламентарни и локални избори е поретко и би било логистички покомплексно поради различните кампањи и изборни процеси.
4. Мотиви за предвремени избори
* Реформи и ЕУ интеграција: Бујар Османи од ДУИ истакна дека предвремени избори во 2025 година би можеле да отворат „реформски прозорец“ за уставни промени и напредок кон ЕУ, што е клучен мотив за дел од партиите.
* Политичка нестабилност: Доколку владејачката коалиција предводена од ВМРО-ДПМНЕ се соочи со внатрешни или надворешни предизвици, може да се зголеми притисокот за предвремени избори за да се потврди легитимитетот или да се искористи моменталната популарност.
5. Противречности и ризици
* Уставна криза: Талат Џафери предупреди дека предвремените избори пред мај 2024 година носат ризик од уставна криза, особено ако се поклопат со други институционални промени. Слични ризици може да се појават и во 2025 година доколку не се координираат добро.
* Финансиски и организациски товар: Комбинирањето на изборите би било економично, но бара значителна координација, што може да биде предизвик со оглед на економската состојба и ограничените ресурси.
Проценка на шансите
* Веројатност: Средна до висока, особено ако опозицијата успее да создаде доволен притисок или ако власта процени дека предвремените избори ќе ја зајакнат нејзината позиција. Изјавите на Села и анкетите за раст на поддршката за ВМРО-ДПМНЕ сугерираат дека политичкиот терен е поволен за такво сценарио.
* Пречки: Логистичките и правните предизвици, како и потенцијалните ризици од уставна криза, може да ја намалат веројатноста доколку нема широк политички договор.
* Временска рамка: Локалните избори се планирани за 19 или 26 октомври 2025 година, а распишувањето треба да се случи кон крајот на јули или почетокот на август. Одлуката за предвремени парламентарни избори би требало да се донесе најдоцна до јуни 2025 година за да се усогласат роковите.
Заклучок
Шансите за предвремени парламентарни избори заедно со локалните во 2025 година во Македонија се реални, но не и сигурни. Тие зависат од политичката волја на клучните партии, особено ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ, како и од способноста да се надминат логистичките предизвици. Доколку ВМРО-ДПМНЕ види можност да го зацврсти своето мнозинство, а опозицијата продолжи со притисок, комбинирани избори се возможни. Сепак, без јасен консензус, редовните локални избори може да останат единствениот изборен настан во 2025 година.
Извор: GrokAI