Како и сите војни на Блискиот Исток во минатото, конфликтот меѓу Израел и Хамас кој избувна минатата недела има потенцијал да ја загрози светската економија – дури и да ја турне во тешка рецесија доколку се вклучат повеќе земји.
Таа закана е реална, бидејќи израелската армија подготвува инвазија на Газа како одговор на нападот на милитантна група. Бројот на загинати од нападот на Хамас и израелските воздушни напади врз Газа веќе изнесува илјадници. Постои загриженост дека во борбата ќе се приклучат милициите во Либан и Сирија, кои го поддржуваат Хамас.
Поостра ескалација би можела да го доведе Израел во директен конфликт со Иран, снабдувачот со оружје и пари на Хамас, кој САД и Европската унија го означија како терористичка група. Во тоа сценарио, проценува Bloomberg Economics во статија напишана од шест новинари, цената на нафтата би можела да скокне до 150 долари за барел, а глобалната економија да падне за 1,7 отсто: рецесијата би го намалила светскиот бруто домашен производ за илјада милијарди долари.
Огромното мнозинство од загинатите од двете страни се цивили. Десетици израелски заложници беа однесени во Газа. Ракетите и можноста за копнен напад ги загрозуваат животите на Палестинците заробени во енклавата без можност за бегство.
Конфликтите на Блискиот Исток можат да испратат сеизмички шокови во светот, бидејќи регионот е клучен снабдувач на нафта и важен бродски пат. Арапско-израелската војна од 1973 година, која резултираше со ембарго на нафта и години на стагфлација во индустриските економии, е најјасен пример за тоа. Другите конфликти имаа ограничено влијание.
Денешната светска економија изгледа ранливо. Сè уште се опоравува од бранот на инфлација влошен со руската инвазија на Украина минатата година. Уште една војна во регионот што произведува енергија може да ја оживее инфлацијата која штотуку почна да забавува. Сите овие потенцијални ефекти зависат од тоа како ќе се развива ситуацијата во наредните недели или месеци. Bloomberg Economics го испита веројатното влијание на конфликтот врз глобалниот раст и цените на горивото според три сценарија.
Во првото сценарио, конфликтите остануваат главно ограничени на Газа и Израел. Во второто сценарио, тие се прелеваат во соседните земји, како Либан и Сирија, кои поддржуваат моќни милиции поддржани од Техеран, практично претворајќи ја во прокси војна, т.е. асиметрична војна меѓу Израел и Иран. Третото сценарио вклучува ескалација во отворена војна меѓу Израел и Иран.
Во сите случаи, насоката е иста – поскапа нафта, повисока инфлација и побавен раст – но размерите на кризата се различни.
Сценарио 1: Конфликт во Газа
Во 2014 година, киднапирањето и убиството на тројца Израелци од страна на Хамас предизвика копнена инвазија на Појасот Газа, што резултираше со смрт на повеќе од 2.000 луѓе. Борбите не ја надминаа палестинската територија, а нивното влијание врз цената на нафтата и светската економија беше благо.
Бројот на загинати во изминатата недела е веќе поголем. Сепак, можната траекторија на сегашниот конфликт всушност би била повторување на таа трагична приказна – во комбинација со построго спроведување на американските санкции за иранската нафта.
Техеран го зголеми производството на нафта за дури 700.000 барели дневно оваа година, бидејќи размената на затвореници и замрзнувањето на имотот сигнализираа затоплување на односите со САД. Доколку производството под притисок на САД повторно се намали, проценува Bloomberg Economics, цената на нафтата би можела да порасне за три до четири долари за барел.
Влијанието врз светската економија во ова сценарио би било минимално, особено ако Саудиска Арабија и Обединетите Арапски Емирати компензираат за изгубените ирански барели користејќи ги своите резерви.
Сценарио 2: Асиметрична војна
Што ако конфликтот не е ограничен? Хезболах – партијата и милицијата поддржана од Иран, најголемата политичка и воена сила во Либан – веќе разменила оган со израелските сили на границата и тврди дека погодил израелска воена позиција со наведувани проектили.
Ако конфликтот се прелее во Либан и Сирија, каде Иран исто така поддржува вооружени групи, тој ефективно ќе се претвори во асиметрична војна меѓу Иран и Израел – а економската цена ќе се зголеми. „Иран и Хезболах ја следат и ја проценуваат ситуацијата“, изјави за „Блумберг“ Јаир Голан, поранешен заменик началник на израелската армија. „Ако Хезболах се приклучи на кампањата, тоа би можело да се случи по почетокот на копнената операција во Газа“, додава тој.
Ескалацијата по овие линии ќе ја зголеми веројатноста за директен конфликт меѓу Израел и Иран, што веројатно ќе ги зголеми цените на нафтата. За време на кратката, но крвава војна меѓу Израел и Хезболах во 2006 година, цената на нафтата скокна за пет долари за барел.
Тензиите може да се зголемат и во поширокиот регион. Египет, Либан и Тунис се заглавени во економска и политичка стагнација. Одговорот на Израел на нападот на Хамас може да предизвика протести. Не е незамисливо повторување на Арапската пролет – бранот протести и бунтови што ги соборија владите на почетокот на 2010-тите.
Глобалното економско влијание во ова сценарио е десет отсто скок на цената на нафтата и пад на глобалниот БДП од околу 0,3 отсто, што е загуба од околу 300 милијарди долари, со влијание еднакво на она што се случи со избувнувањето на пандемијата на коронавирус.
Сценарио 3: Војна меѓу Иран и Израел
Директен конфликт меѓу Иран и Израел е неверојатно сценарио, но најопасно. Тоа може да биде поттик за глобална рецесија. Зголемувањето на цените на нафтата и падот на пазарите ќе му нанесат значителен удар на растот и ќе ја подигнат инфлацијата.
„Никој во регионот, дури ни Иран, не сака да види како конфликтот меѓу Хамас и Израел ескалира во сеопфатна војна. Ова не значи дека нема да се случи, особено со високи емоционални тензии“, вели Хасан Алхасан, научен соработник во Меѓународниот институт за Блискиот Исток. Во конфликтот меѓу Израел и Иран, Техеран најверојатно ќе се обиде да ја активира целата своја мрежа на помошници и партнери во Сирија, Ирак, Јемен и Бахреин, додаде Алхасан.
Во ова сценарио, зголемените тензии меѓу суперсилите би создале експлозивна мешавина. САД се близок сојузник на Израел, а Кина и Русија се повеќе ги продлабочуваат врските со Иран. Западните власти велат дека се загрижени оти Кина и Русија ќе го искористат сегашниот конфликт за да го одвлечат вниманието од нивните акции во другите делови на светот.
Имајќи предвид дека нестабилниот регион сочинува околу една петтина од светската понуда на нафта, цените би експлодирале. Повторувањето на нападот врз рафинериите на саудискиот Арамко – извршено од проирански милитанти во 2019 година и исфрлање на речиси половина од саудиското снабдување со нафта – не е незамисливо.
Цената на нафтата можеби нема да се зголеми четирикратно, како во 1973 година, но ако Израел и Иран започнат отворена војна, таа може да се зголеми во склад со она што се случи по ирачката инвазија на Кувајт во 1990 година. Еден барел нафта би можел да чини дури 150 долари, а работите би можеле да станат уште помрачни доколку Иран го затвори Ормутскиот теснец низ кој поминува една петтина од дневното производство на нафта во светот.