Изјавата на митрополитот Крушевско-демирхисарски г. Јован дека „не се потребни два томоса“ отвора суштинска теолошка и канонска дебата, која одамна тлее во православниот свет, но сега повторно добива тежина во македонскиот контекст.
Според него, еден томос е доволен, а тоа е оној што ја изразува волјата на мајката-црква, во овој случај Српската православна црква, која ја призна и ја прогласи автокефалноста на Македонската православна црква – Охридска архиепископија.
Прашањето за втор томос, оној од Вселенската патријаршија, се наметнуваше како можна следна етапа, не како негирање на првиот, туку како потврда со која автокефалијата би била прифатена на сеправославно ниво.
Сепак, митрополитот Јован јасно укажува дека тоа би било непотребно дуплирање на една иста одлука.
Црквата, според неговата логика, не треба да создава „паралелни потврди“ на една реалност која веќе е признаена од мајката-црква и прифатена во меѓуправославните односи.
Во суштина, дилемата не е дали ни треба документ, туку дали постои канонска и црковна потреба за уште еден акт.
Ако се прифати дека секоја Црква добива автокефалија од онаа што ја родила, тогаш втор томос би бил симболичен дипломатски потег, но не и суштински неопходен.
Напротив, би можел да отвори нови недоразбирања, особено во услови на тензија меѓу Вселенската и Руската патријаршија, кои денес имаат различни визии за тоа кој има право да дава автокефалија.
Митрополит Јован; Фото: Јутјуб/Принтскрин/Попкаст
Од практичен аспект, МПЦ-ОА веќе функционира како целосно автокефална: има свој Синод, избира архиереи, служи на свој јазик и ја гради меѓународната комуникација без посредници.
Втор томос не би ја направил „повеќе автокефална“, туку би бил потврда на нешто што веќе е живо и реално.
Но од дипломатски и духовен аспект, некои верници и богослови сметаат дека документ од Вселенската патријаршија би имал тежина во воспоставувањето трајна рамнотежа меѓу Црквите.
Тоа би било симболично ставање крај на еден вековен спор, но и знак дека новата реалност е прифатена од целото православие.
Во таа смисла, можеби не ни е потребен втор томос за да постоиме, но би бил корисен за да не нè доведуваат во прашање.
Прашањето тогаш станува повеќе политичко отколку духовно: дали сакаме формална потврда, или доверба во реалноста што веќе ја живееме?
Со зборовите на митрополитот Јован, најискрената порака можеби е токму таа: дека вистинската потврда не доаѓа од документите, туку од заедништвото и љубовта. Црквата не се гради со томоси, туку со вера.
Б.Т.