Во вторникот беше објавена најновата биографија на контроверзниот мултимилијардер Елон Маск. Судејќи според многуте биографии напишани за него, актуелниот најбогат човек на светот е и меѓу најинтригантните. Автор на биографијата е Волтер Ајзаксон, инаку автор на бестселерот, биографијата на Стив Џобс.
Според „Економист“, тоа е најинтимната биографија досега – Маск му дозволил на Исаксон да го следи две години и му дал пристап до семејството и за него најдоверливите луѓе. Резултатот е верно прикажување на „визионер со мани“, како што е наведено.
Маск донесе длабоки промени на повеќе различни полиња – неговата компанија за истражување на вселената SpaceX ги направи летовите во вселената значително поевтини, неговиот производител на автомобили Tesla ја забрза транзицијата кон електрични возила, а неговите комуникациски сателити Starlink го направија Интернетот достапен на оддалечените места на Земјата – вклучително и Украина, каде за тамошните ветерани овој систем е клучен за изведување борбени операции.
Во исто време, како што пишува „Економист“, Маск е омразен исто толку колку што му се восхитуваат и тоа поради изјавите за политиката, неговата „крстоносна војна“ против „woke вирусот“ и турбулентното управување со Twitter – кој поради некоја причина го преименуваше во X.
Биографијата открива и дека Маск го прекинал сигналот Starlink и на тој начин ја саботирал акцијата на украинските сили на Крим затоа што Русите го убедиле дека нападот на Крим ќе значи нуклеарен конфликт – што не се случи.
Во секој случај, Исаксон во биографијата опишува човек со голема визија за човештвото, но и човек кој е импулсивен, воинствен и самоуништувачко настроен. Гледајќи наназад на одредени делови од биографијата, „Економист“ заклучува дека до сега приказната на Маск била приказна за решителност, истрајност и оригиналност кои го промениле светот. Сепак, како што е наведено, тоа би можело да се претвори во предупредувачка приказна за ароганција и самоуништувањето.
Историјата на влијанието на капиталистите врз светскиот поредок
Токму во оваа насока оди и коментарот на „Гардијан“. За Елон Маск, авторот Сива Ваидхианатан, колумнист на „Гардијан“ од САД и професор по медиумски студии на Универзитетот во Вирџинија, вели дека тој не е најневнимателниот, најдеструктивниот или најопасниот корпоративен лидер во светската историја, туку дека може да биде најнесовесниот, најдеструктивниот и најопасен корпоративен лидер во овој момент.
Во текот на изминатата година, додека Маск го уништуваше Twitter одвнатре и го прошируваше влијанието на неговата ракетно-сателитска компанија SpaceX, имаше извештаи за зависноста на Украина од воената и цивилната интернет услуга на подружницата на SpaceX, Starlink. Во меѓувреме, финансиските долгови на Маск кон суверениот фонд на саудиското кралско семејство привлекоа значително внимание кај креаторите на политиката и застапниците за човекови права ширум светот.
Има долга историја на големи индустријалци и капиталисти кои имале огромно влијание врз светските работи. Американскиот банкар ЈП Морган Џуниор и нејзините партнери ги поддржаа британските и француските напори во Првата светска војна со издавање обврзници од 500 милиони долари за поддршка на британската и француската влада и пари за снабдување со оружје и на едните и на другите, дури три години пред САД да влезат во војната.
Различните банки на Морган му помогнаа да создаде сопствено чувство за тоа каков треба да биде „светскиот поредок“ на 20 век, во голем дел започнувајќи го она што би било вековен напор да се намалат бариерите за трговијата и протокот на капитал преку границите, дури и ако тоа значи кокетирање со авторитарни режими наместо да се инсистира на демократски норми.
Голем дел од бруталната, геноцидна кампања за следење на она што стана најпрофитабилниот дел од Британската империја беше олеснета и воспоставена во Јужна Азија од страна на Британската источноиндиска компанија. Озлогласената Империјална Британска Источна Африканска компанија го направи истото, а често и полошо, во денешна Кенија и Уганда. До 50-тите Британците ја спречуваа Кенија да биде слободна со изградба на концентрациони логори за да го неутрализираат народот Кикују. Во тоа време, водачите на Британската империја беа барем невознемирени, а можеби и инспирирани од геноцидните напори на Хитлер само две децении претходно.
Нема длабоки мисли, само каприци
Долго време, во демонстрациите на моќ, убедување, дипломатија и војна, улогата што ја играа недржавните актери како што се компаниите беше занемарена. Некои компании стекнаа моќ и влијание во светот со затегнување на пазарот за суштински ресурс – како што направи SpaceX со својата интернет сателитска услуга на ниска височина – или контролирајќи доволно приходи за да станат извор на корумпирана моќ што охрабрува државни удари или поддржува брутални, убиствени режими, како што направи British Petroleum во Иран во 1953 година и United Fruit Company во Гватемала во 1954 година.
Затоа, не е чудно, наведува авторот, што се прават обиди да се објасни обликот на светот до крајот на 20 век како резултат на активностите и интересите на банките Морган, американските и британските нафтени компании и американските земјоделски интереси. Големите сили што се спротивставија на американската и британската корпоративна моќ – Хитлеровата Германија, Советскиот Сојуз и Народна Република Кина – беа уште поубиствени и уште поексплоататорски од суптилната, мека и дифузна моќ на корпоративните интереси.
Но, корпоративниот неолиберален модел преовладуваше над оние уште полоши модели и продолжи да го обликува светот во 21 век, а само нелибералните капиталистички модели како оние на Кина и Русија го комплицираат сонот за глобализиран, либерален светски поредок што Морган го иницираше пред повеќе од еден век.
Токму ова флертување со нелиберализмот, или замаглувањето на разликата меѓу либералните и нелибералните форми на демократија што го заснова капитализмот, вели Вајдханатан, е најалармантно за сегашното ниво на влијание на Маск во светот. Маск понекогаш се преправа дека има вредности и принципи, ќе зборува за вредноста на слободата на изразување, а во исто време среќно ќе им ја негира на работниците, критичарите и жртвите на вознемирување секогаш кога ќе му се текне.
Во оваа смисла, „каприц“ е клучниот збор – според авторот, не постои теорија за Маск. Тој нема длабоки, промислени принципи и склоности – како и последниот поранешен претседател на САД (Доналд Трамп – н.з.), тој е подложен на задоволување на сопственото его, наведува тој понатаму. Како што откриваат неодамнешните извештаи во „Њујорк Тајмс“ и „Њујоркер“ за новата биографија на Маск на Волтер Ајзаксон, мултимилијардерот лесно се поколебува од заводливо моќни личности како Владимир Путин (гореспоменатата саботажа на акцијата на Украина на Крим – н.з.) и има тенденција да носи свои одлуки во склад со она што ги воодушевува обожавателите кои го градат неговиот култ.
Ароганција на нестабилни егоманијаци
Така, кога се чинеше дека целиот свет се собира за да им помогне на жртвите на руската агресија во Украина минатата пролет, Маск се вклучи за да се погрижи сателитите Starlink да им обезбедат на Украинците сигурна интернет-врска додека руските бомби и проектили ја уништуваат критичната инфраструктура низ целата земја. Но, подоцна, убеден во сопствената брилијантност, независност и добронамерност, Маск се обиде да ја попречи одбраната на Украина и се вклучи во опасни разговори за соработка со руски официјални претставници, можеби вклучувајќи го и самиот Путин (Маск го негираше ова, како што забележува самиот автор).
Ваидхианатан забележува дека кога богатите луѓе се убедуваат себеси дека се богати затоа што се паметни, наместо затоа што се среќни и немилосрдни, тие имаат тенденција погрешно да ги применуваат своите таленти во области далеку од нивното знаење или експертиза. Тие, исто така, имаат тенденција да се дружат со други елити кои имаат кратковиден поглед на човештвото. Таа е најопасна и најмоќна од сите ситуации во кои луѓето слушаат само еден вид мислење или мислења кои се во согласност со нивното. Ова, истакнува авторот, е вид на ароганција што ги поттикнува луѓето како Марк Закерберг и Бил Гејтс да го „реинженерираат“ јавното образование според сопствените идеолошки претпоставки, без напорна работа за проучување на системите што се надеваат дека ќе ги уништат.
Маск не е ЈП Морган, тој не е Тукидид (атински историчар кој се сметал за татко на научната историографија – н.з.) и слично, но се додека суштинските јавни, разузнавачки и воени системи се дозволени да бидат управувани и контролирани од приватни актери, постои ризик дека каприците на нестабилните егоманијаци ќе го уништат животот и надежта за подобра иднина. Тоа може да биде Маск, а следниот пат некој многу покомпетентен и поспособен. Овој момент, заклучува Сива Ваидхианатан, треба да се сфати како предупредување и да се разгледаат подобри модели за одговорна влада во демократските нации во светот.