Бугарскиот премиер Кирил Петков при посетата на македонскиот премиер Димитар Ковачевски на Софија истака дека е оптимист дека Бугарија и Северна Македонија наскоро би можеле да постигнат договор за спорните прашања кои што се пречка на патот за интеграцијата во ЕУ. Петков најави дека има добри вести од работата на Мешовитата историска комисија, како и за она што е постигнато на дел од билатералните средби меѓу министерствата, во рамки на работните групи коишто беа формирани меѓу двете земји. Бугарскиот премиер притоа нагласи дека Северна Македонија припаѓа во семејството на Европската Унија.
За тоа како се коментира „помекиот“ став на Петков во Бугарија, „Локално“ разговараше со еден од попознатите бугарски историчар Стефан Дечев. Според него, нема напредок во работата на Мешовитата историска комисија и не се очекува забрзување во преговорите меѓу двете земји.
-Едноставно има само некои одлуки за чествување на општи историски личности од февруари 2019 година. Тие беа донесени кога Македонија очекуваше бугарскиот парламент да го ратификува членството во НАТО. Овие одлуки од пред повеќе од три години сега комисијата треба да ги спакува како работа од февруари 2022 година. Од крајот на 2020 година сме во ќорсокак. За него денеска најмногу се обвинуваат Красимир Каракачанов и Никола Димитров и тие имаат важна улога во сегашниот состав на двете страни на Комисијата. Со сегашниот кадар не може да има напредок во работата на Комисијата. Наум Кајчев од бугарска страна смета дека двете земји имаат не само „заедничка историја“ туку и „обединета историја“, а од македонска Огнен Вангелов вели дека немаат ништо заедничко, посочува Дечев во својата изјава.
Историчарот потенцира дека копретседавачаот на бугарската страна од Мешовитата комисија, „Ангел Димитров практично ја бранел официјалната бугарска политика на владата на Богдан Филов за време на Втората светска војна (а не целиот преостанат бугарски политички спектар од конзервативната десница кон левата страна, која е антинацистичка), додека Љубица Спасковска го искара Зоран Заев за сите толкувања кои се разликуваат од југословенските комунистички“.
-Секако, желбата да останат во Комисијата и некој политички притисок однадвор може да ги натера сегашните членови да учествуваат во некој театар во наредните недели. Но, во споредба со темите што во Бугарија ги покренуваат Чавдар Маринов, Александар Везенков, Румсне Даскалов, Димитар Атанасов, Филип С. Филипов, Александар Ќосев, Ивајло Дичев, во моите публикации и во други, а во С. Македонија од страна Денко Малески, Благојче Атанасоски, Катерина Колозова, Љубчо Петковски, Драган Зајковски, Љубчо Георгиевски, па дури и од самиот Драги Георгиев, тоа што ни подготвуваат да ни го спакуваат како завршена работа е просто ништо, посочува Дечев.
Дечев наведува дека војната на Путин во Украина создава меѓународен контекст кој позитивно влијае на изгледите за членство не само на Република Македонија, туку и на Западен Балкан во целина.
-Специјално за Република Македонија, тоа даде можност да биде во искушение да го прикаже на меѓународната сцена бугарско-македонскиот спор споредувајќи го преку руско-украинскиот и инсистирањето на Путин за Украина како вештачка креација на Ленин. Во овој случај, некои паралели може да се точни. Сепак, постои една која е особено видлива. Постоењето на бугарското наследство во денешна Македонија, како и бугарскиот идентитет во минатото, не ги спречува процесите на идентитетска динамика што ги гледаме во Украина. Дури и многу од оние тези кои задржуваат одреден бугарски идентитет не се нужно лојални на политиката на Софија, како што се руските говорници во источна Украина. Дополнително, ситуацијата во 1917, 1991, 2004, 2013 и 2022 година не е нужно иста. Така е и во Македонија во 1915, 1941, 1991, 2017, 2022 година, смета историчарот.
Дечев не се согласува дека има некаква промена во ставот на ГЕРБ во однос на Македонија поради апсењето на нејзиниот лидер Бојко Борисов.
-ГЕРБ ја задржа цврстата позиција од октомври 2019 година, а во текот на 2020 година дополнително беше зајакната и кога Радев во јануари годинава го свика Советодавниот совет за национална безбедност. И кога Радев го свика Советодавниот совет за национална безбедност во јануари оваа година, ГЕРБ сакаше да нагласи дека се потврди заспаната или намерно испровоцирана од рамковната позиција на македонската дипломатија на владата Борисов-Каракачанов и парламентарната Декларација од октомври 2019 година. И покрај тоа што прашањата за јазикот, идентитетот и бугарската историја до 1944 година постепено се напуштаа по крајот на 2020 година. За сметка на тоа, пред јуни 2021 година се појави сосема нова точка за влез на Бугарите во македонскиот Устав. И сите овие измени не предизвикаа никакво незадоволство кај авторите на горенаведените претходни документи. Значи, која позиција е константна, а која променлива е прашање на сложени перцепции, задкулисни игри и дебати, појаснува Дечев.
Докторот по меѓународно право Велизар Енчев во разговор за „Локално“ нагласува дека владејачката коалиција во Бугарија е составена од четири партии – три десничарски (Продолжуваме со промените, Демократска Бугарија и Има таков народ) и една левичарска (Бугарската социјалистичка партија).
-Левичарската БСП, застапувана од нејзиниот претседател Корнелија Нинова, во неколку наврати изјави дека за нив има две црвени линии кои нема да се поминат – одбивањето на Истанбулската конвенција и одбивањето да се согласи за почеток на преговори за членство на Македонија во ЕУ додека Скопје не ги исполни своите услови.
Но, не само БСП има црвени линии за прашањето за македонското членство во ЕУ.
Има рамковен став на бугарската Влада од 2019 година и Декларација на Народното собрание, исто така од 2019 година, во кои експлицитно се наведени условите што Скопје треба да ги исполни за да го добие виза за ЕУ од Софија, потенцира Дечев.
Поранешниот амбасадор ги повторува бугарските услови:
-Прво, ревизија на македонските учебници по историја, литература и географија и нивно отстранување на антибугарските текстови и поглавја кои го присвојуваат бугарското културно и историско наследство од средниот век и ренесансата.
Тука станува збор и за училишното и за академското образование. Директна врска со оваа тема има и Заедничката историска комисија, која досега не постигнала никакви резултати.
Второ, регулирање на уставниот статус на Бугарите во Република Северна Македонија и ставање крај на нивната претходна дискриминација, што е продолжение на антибугарската политика на комунистичка Југославија.
Трето, отстранување на сите антибугарски споменици и спомен-плочи.
Четврто, прекин на антибугарското лобирање на меѓународно ниво (во САД и земјите од ЕУ), кое за жал продолжува и денес, набројува Енчев.
Тој смета дека е „чудно на што и на кого се потпира Скопје за да добие согласност од Бугарија за членство во ЕУ, бидејќи е јасно дека во моментов бугарското вето е непоколебливо“.
-Друго прашање е дали под притисок на Вашингтон и Брисел премиерот Кирил Петков нема да се обиде да ги премине „црвените линии“. Но, тогаш владата може да падне бидејќи БСП ќе ја напушти коалицијата. Што се однесува до ГЕРБ, позицијата на оваа партија е непроменета и тоа се гледа од фактот дека Рамковниот став на бугарската влада и Декларацијата на Националното собрание од 2019 година, во времето на владата на ГЕРБ, заклучува Енчев.
Н.П.