НАТО е пред избор на нов генерален секретар во време кога Европа е во целосна војна. Актуелниот секретар Јенс Столтенберг ја водеше организацијата постојано, но неговиот мандат истекува во септември.
Европското издание „Политико“ анализира кој би можел да биде негова замена.
Една од најдискутираните (и најверојатна) опции е Столтенберг да продолжи да биде на чело на НАТО. Поранешниот премиер на Норвешка го презеде НАТО во 2014 година. Пред почетокот на војната во Украина, тој беше одобрен за функцијата гувернер на норвешката централна банка и требаше да раководи со институцијата по завршувањето на неговиот мандат во септември 2022 година.
Меѓутоа, со почетокот на руската воена инвазија, членките на НАТО гласаа за продолжување на неговиот мандат за една година – до септември 2023 година.
Алијансата почна рано да разговара за опциите за функцијата, бидејќи одлуката мора да биде донесена едногласно од 30-те земји, потсетува „Политико“. А прашањата околу кандидатот не се малку – од Источна Европа или од Запад, дојде ли време жена да застане на чело на организацијата? И сето тоа во позадина на прашањето што ќе правиме со Украина.
Искусен дипломат
Според извори на „Политико“, голема е веројатноста дека мандатот на Столтенберг ќе биде уште еднаш продолжен, макар и накратко. Згора на тоа, од организацијата коментираат дека тој самиот сака да продолжи со својата работа. Сепак, продолжувањето за една година е предизвик – 2024 година е изборна година во САД, како и за Европскиот парламент, а сојузниците веројатно ќе сакаат да избегнат судири и за постот во НАТО.
Ако Алијансата навистина одлучи да избере негова замена, и повторно дипломат со углед и искуство, веројатните имиња се холандскиот премиер Марк Руте, естонската премиерка Каја Калас и британскиот секретар за одбрана Бен Валас. Ретко спомнати, но сепак посочени како опција се словачката претседателка Зузана Чапутова, претседателката на ЕК Урсула фон дер Лејен, како и литванската премиерка Ингрида Шимоните.
Регионална разновидност
Претходниците на Столтенберг се Данците, Холанѓаните и Британците, а НАТО се прашува дали е дојдено време за „регионална различност“. Според аналитичарите, пред војната во Украина, на чело на НАТО дојде на ред кандидат од Истокот – веројатните номинации беа Естонија или Литванија. Со години, балтичките земји се загрижени за близината до Русија и веруваат дека „нивниот човек“ може да ги поттикне воените трошоци и да ги подобри одбранбените способности.
Звучи логично човек кој ја разбира Русија, ја знае нејзината логика и знае како да комуницира со неа, да застане на чело на НАТО, велат изворите на „Политико“.
Најверојатна кандидатка е словачката претседателка Зузана Чапутова, која исполнува неколку услови – искусен дипломат и жена од Источна Европа. Нејзиниот портпарол ниту ги потврди ниту ги демантираше гласините, велејќи дека моменталниот фокус на тимот е моменталната работа на Чапутова.
Каја Калас
Истиот опис важи и за естонската премиерка Каја Калас, но таа самата ги опиша своите шанси како „исклучително мали“ пред еден месец.
Друга можност е романскиот претседател Клаус Јоанис, но тој може да биде одбиен од Унгарија, која се залага за жена да застане на чело на НАТО.
Кандидат од Запад
Не треба да се исклучи можноста кандидат од Запад повторно да застане на чело на НАТО. Има голем број соодветни кандидати, вклучително и британскиот министер за одбрана Бен Валас, но очекувањата се дека Франција нема да поддржи „островјанин“ да биде на чело на Алијансата.
Холандија е секогаш популарна опција за лидерите на таквите институции. Но, од друга страна, кандидатурата на Руте или на друг холандски политичар може да биде осудена на пропаст од самиот почеток, бидејќи претставниците на земјата беа на чело на НАТО три мандати, или 21 година во последните речиси шест децении.
Урсула фон дер Лејен
Помалку дискутиран кандидат е Урсула фон дер Лајен – таа е жена и може да ги обедини членките на НАТО кои не ја поддржуваат идејата на чело на личност од Источна Европа. Прашањето во голема мера е дали таа самата би прифатила, а како министер за одбрана на Германија не беше недвосмислено прифатена. Нејзиниот тим не ги коментира гласините, а поверојатно е дека Урсула фон дер Лејен претпочита втор мандат на чело на ЕК отколку НАТО.
„Западни“ кандидати кои исто така имаат шанса се канадската вицепремиерка Кристија Фриланд и министерката за надворешни работи Мелани Џоли. Но, кандидатите на Канада може да бидат занемарени поради ограничените трошоци за одбраната на земјата.
До септември може да излезат уште многу неочекувани имиња, коментира „Политико“, но повеќето извори на агенцијата во круговите се категорични: „Се типува на Столтенберг“.