Границата која стана невидлива може да се појави на географски карти. Што ќе се случи со ирската граница по Брегзит? Ова прашање има историја која не враќа сто години назад, потсетува Дојче Веле.
Што ќе се случи со ирската граница откако Британија ќе ја напушти ЕУ? Ова е едно од жешките прашања во тековните разговори. Затоа што Република Ирска е членка на ЕУ и ќе остане така по Брегзит, но не и Северна Ирска, која е дел од Велика Британија. Односно, во средината на зелениот остров ќе се појави една нова надворешна граница на ЕУ, што ќе има сериозни рефлексии врз целиот регион. За што станува збор? Ќе ги разгледаме некои од најважните аспекти на прашањето кое историски ги опфаќа изминатите 100 години.
Поделбата на Ирска
За време на Првата светска војна ирскиот стремеж кон независност, изразен како преку политичка, така и преку вооружена борба, го достигнува својот врв. Лондон е задолжен за законите насочени кон децентрализирање на власта, наместо да им даваат независност на Ирска.
Првите обиди да се создаде парламент заеднички за целиот регион во Даблин не успеа поради отпорот на унионистите од Северна Ирска. Тие се прогласуваат за останување во Велика Британија, поради тоа што не сакале да бидат управувани од еден центар на ирскиот национализам.
Наместо тоа, се создаваат два одделни парламента, а на северот се појавуваат Северна и Јужна Ирска. По 3-годишна војна за ирската независност владата во Лондон го признава поразот, по што во 1922 година Јужна Ирска се одделува од слободната Ирска држава и престанува да биде дел од Велика Британија.
300 гранични премини
За да бидат намалени негативните рефлексии од разделбата, во 1923 година е формирана т.н. Common Travel Area – нешто како денешната Шенген зона, само во доста мини визија.
Таа им дава право на жителите на регионот да ја преминат ирската граница без контролни пасоши. Тоа беше големо олеснување, бидејќи границата често мораше да се премине на неколку места, за да се стигне од една локација до друга.
По должината на 499-километарската граница меѓу Република Ирска и Северна Ирска има околу 300 помали и поголеми гранични премини. Едно често не се забележува дека преминал од еден остров до другиот.
Дури и знаците за „Добредојдовте“ – во Република Ирска или Велика Британија – се ретки. Сепак, оваа граница не беше секогаш толку невидлива. Кога во 1969 година Северна Ирска го ескалираше насилството, по што Лондон таму испрати војници. Пограничната контрола потоа е затегната за да се спречи нелегалниот пренос на оружје од Република Ирска во Северна Ирска.
Британската армија затвора некои од помалите гранични премини. Некои општини беа особено погодени од овие мерки, што доведе до зајакнување на национализмот во овие места.
Трговија со сериозни последици Договорот за заеднички патнички простор од 1923 го олесни приватно патување помеѓу двата дела на островот, но товарен транспорт беше во голема мера ограничен.
Првично само одредени стоки биле одобрени, но по англиско-ирската трговска војна во 1930-те години се воведуваат царини и за аграрната производи, како и за јагленот и челикот.
Мерките на владите во Лондон и Даблин тогаш нанесуваат огромни економски штети на пограничните области, што доведува до процут на црниот пазар и шверцот. Трговската војна заврши официјално во 1936 година, но царинските контроли останаа на сила.
Тие се задржуваат дури и по 1973 година, кога Ирска и Велика Британија заедно влегуваат во eвропската Економска Заедница – претходник на денешната ЕУ. Контролите беа укинати само во 1993 година со отворањето на европскиот внатрешен пазар. По излегувањето на Велика Британија од ЕУ, овој период на слободно движење на луѓе и стоки може да остане во историјата.