Додека во земјите од Европа и САД властите и безбедносните агенции ги прогласуваат екстремно десничарските организации за најголема безбедносна закана, во петте земји од Западен Балкан активностите на овие организации со меѓународни врски остануваат незабележани од властите, што претставува одреден ризик за општеството на овие земји во иднина.
Екстремните десничарски групи на Балканот немаат пристап до традиционалните медиуми, па затоа бараат „засолниште“ во Интернетот како моќна платформа на која можат да ги шират своите радикални пораки. Постојат повеќе од 60 веб-страници во регионот кои отворено поддржуваат различни десничарски идеи, како што се етнички чистите држави, неонацизмот и хомофобијата.
Политичарот и пратеник во Преставничкиот дом на Бих, Шемсудин Мехмедовиќ во разговор за „Локално“ вели дека постојат голем број десничарски организации и секојдневно се среќаваат со активностите на таквите десничарски организации…
Шемсудин Мехмедовиќ
-Во БиХ, најзабележителни се четничкото „Равногорско движење“ кое е постојана закана за безбедноста, од негови гледишта и активности, но особено идеите кои носат со себе фашистички ставови, кои ги има на балканските простори во изминатиот век, предизвикаа многу зло на сите народи. Многу десничарски движења со доминантно српски идеи се родени од оваа идеја, но има и хрватски политички фактори и во Хрватска и во Босна и Херцеговина, како следбеници на криминалниот потфат поврзан со ЈЗП наречен Herceg.bosna, кој беше осуден во Хаг, информира Мехмедовиќ.
За тоа кое е нивното влијание, пратеникот вели дека за жал во Босна и Херцеговина, овие две идеологии предизвикаа агресија врз земјата, но Дејтонскиот мировен договор ги остави живи да управуваат со политичкиот живот преку уставни механизми.
-Денес, овие две десничарски идеи се клучниот проблем на Босна, иако борбата против таканаречениот исламски тероризам го пренасочи фокусот од овие десничарски идеологии кои во последната деценија ги роди „српскиот свет“ и „легитимното претставување“, кои се многу актуелни идеи во политиката на БиХ денес, кои дури имаат поддршка во дипломатските кругови на ЕУ и со помош на високиот претставник во БиХ го менуваат и Уставот за да ги „држат под контрола“ граѓаните на БХ, објаснува Мехмедовиќ.
Тој е дециден дека овие движења се засноваат на политичките цели на националните партии на Хрватите и Србите во Босна и Херцеговина, кои се позиционирани како политички сателити на нашите соседи.
-И на тој начин тие уживаат голема поддршка во српскиот и хрватскиот етнос. Последните изборни резултати во БиХ само ја потврдија таа теза, обелоденува соговорникот.
Пратеникот порачува дека овие политики и организации се постојана закана за политичката стабилност на земјата, но и за безбедноста на животот на граѓаните на Босна и Херцеговина, бидејќи овие политики и идеи се инфилтрирани во институциите на земјата, што е највисок степен на деструктивност.
Мехмедовиќ додава дека државата може само институционално да се бори против ваквите движења, пред се да воспостави посилна законодавна рамка која би ги ставила овие идеи под контрола.
-Координирана активност со ЕУ за промовирање на борбата против ваквите идеи. Прилагодете го образовниот систем на овие предизвици, бидејќи има евидентно зголемување на прифатливоста на овие идеи кај младите. Едуцирајте го медиумскиот простор според овие членови и контролирајте го од ваквите идеи и движења – преку регулаторот. Верските заедници можат да бидат одличен механизам за борба против ваквите идеи, освен во случајот со СПЦ, која е генератор на таквите идеи, оценува пратеникот во Парламентот на БиХ.
Милутин Миша Илиќ
Независниот новинар и аналитички аналитичар Милутин Миша Илиќ во разговор за „Локално“ вели дека во Србија најпознати екстремни десничарски групи се Национален фронт, Образ и Српска акција.
-Грчката Златна зора, од своја страна, изрази сочувство за четниците и Аркан. Четниците во политичкиот живот на Србија беа организирани како Српска радикална партија, која тврди дека ги наследила традициите на движењето од Втората светска војна, кое било антифашистичко. Тие денеска не се во парламентот. Но, еден дел кој прифати дел од вредностите на европската десница владее со Србија. Аркановци дејствуваа преку Партијата за српско единство, која денес постои како Единствена Србија и го поддржува влезот на Србија во ЕУ, информира Илиќ.
Според него, делови од европската десница и екстремната десница, поради ризиците поврзани со миграцијата, често го истакнуваат примерот на Косово во врска со заземањето на териториите на христијанските земји во корист на исламот.
-За разлика од десницата, екстремната десница во Европа се залага насилни методи за решавање на илегалната, а понекогаш дури и легалната миграција кога станува збор за исламските мигранти. Слична е ситуацијата и со екстремната десница во Србија. Виновници, исто како и во активностите на екстремната десница во Европа, се домашните предавници, ЛГБТ лобито… Мислам дека на потсвесно ниво прво се собираат околу своите стравови кои постепено преминуваат во омраза и дека припадноста кон групата ја потврдуваат со насилство на расна, политичка или сексуална основа, објаснува Илиќ.
Индикативни случаи се кога организираниот криминал, вели соговорникот, се обидува да се маскира во национализам со цел понекогаш дури и да учествува во некои нивоа на власт.
-Уште полесно им е јавно или тајно да се инфилтрираат во екстремната десница. Тие создаваат лажна слика за себе дека се „добри криминалци, борци за вистинската работа“. Во ова им помагаат одредени неодговорни медиуми и на тој начин свесно или несвесно создаваат погодна почва за влошување на ситуацијата. Навидум, мнозинството млади екстремни десничари веројатно немаат криминално досие, но тие се подложни на митот за „Водачот“ „Спасителот“ „Некрунисаниот крал на улицата“ кој ги води не на легитимната политичка сцена туку на проблеми. Подоцна сфаќаат дека во некои случаи всушност го следеле криминални лица кои во својата митоманија тврдат дека се на удар на властите поради нивните политички ставови, а не затоа што се занимаваат со криминал, порачува Илиќ.
Од горенаведените организации, Илиќ вели дека две се забранети, додека Српска акција не е се уште.
-Мислам дека таа организација се повлече и се надевам дека бараат модели на правно застапување на нивните ставови. Во едно демократско општество, содржината и начинот на кој ги презентирате вашите ставови се подеднакво важни. Покрај екстремизмот, опасностите на кои се должни да реагираат службите за заштита на уставниот поредок и кои можат да се поврзат со оваа популација се и организираниот криминал, тероризмот, поврзаноста со странски служби. Членовите кои веруваат во некоја идеологија често доцна забележуваат дека, спротивно на таа идеологија, некои од лидерите ги изнајмуваат за нелогични, а се за лични интереси, објаснува аналитичарот.
За превенциите, Илиќ вели дека државата може повеќе да работи на образованието.
-Што е патриотизам? Што е национализам? Каде се границите на десниот и десничарскиот екстремизам? Што е екстремизам воопшто? Кои се уставните права и слободи? Тоа, според мене, е исто толку важно како и спроведувањето на законите што го контролираат екстремизмот. Да се понуди шанса за ресоцијализација на оние кои веќе дошле под влијание на законот. Да се работи на едукација со луѓе кои имаат такви политички ставови како да ги доведат во правни канали ако сакаат, бара новинарот од Србија.
Н.П.