Европската унија размислува да им дозволи на идните членки да се приклучат кон блокот без целосни права на донесување одлуки, вклучително и право на вето, во обид да го забрза процесот на проширување. Предлогот е сè уште во рана фаза и бара одобрение од сите 27 членки на ЕУ.
Според „Политико“, предлогот би им овозможил на новите членки да уживаат во повеќето од придобивките од членството, а целосни права да добијат подоцна, откако ЕУ ќе спроведе клучни институционални реформи, вклучително и укинувањето на едногласноста во повеќето области.
Ова значи дека новите земји би можеле да станат членки на Европската Унија без целосни права на гласање, потег што би можел да ги направи лидерите како унгарскиот Виктор Орбан поотворени кон идејата Украина да се приклучи на блокот.
Идејата е новите членки да добијат целосни права откако ЕУ ќе го реформира начинот на кој работи за да им биде потешко на поединечните земји да ставаат вето на политиките.
Ова е најновиот обид на проевропските влади, како што се Австрија и Шведска, да го оживеат процесот на проширување кој во моментов е блокиран од Будимпешта и неколку други главни градови поради страв дека може да донесе несакана конкуренција на локалните пазари или да ги загрози безбедносните интереси.
ЕУ го прогласи проширувањето за стратешки приоритет поради експанзионистичката агенда на рускиот претседател Владимир Путин, иако притисокот за зголемување на бројот на членови од сегашните 27 на дури 30 во текот на следната деценија се покажува како извор на внатрешни поделби во рамките на блокот.
„Идните членови треба да бидат обврзани да се откажат од своите права на вето сè додека не се спроведат клучните институционални реформи, како што е воведувањето на гласање со квалификувано мнозинство во политичките области“, рече Антон Хофрајтер, претседател на Комитетот за европски прашања на германскиот Бундестаг.
Иницијативата ќе им овозможи на земјите кои моментално се на патот кон членство, како што се Украина, Молдавија и Црна Гора, да уживаат во многу од придобивките од членството во ЕУ, но без право на вето – нешто што владите на ЕУ долго време го гледаат како најважна алатка за блокирање на политиките на ЕУ што не им се допаѓаат.
Размислувањето зад предлогот, кој неформално се дискутира меѓу земјите од ЕУ и Комисијата, е дека приемот на нови земји без вето, барем на почетокот на членството, би им овозможил да се приклучат под пофлексибилни услови без потреба од реформирање на основните договори на ЕУ, што некои влади го сметаат за неприфатливо.
Фото: Clingendael Institute
Лидерите на ЕУ претходно инсистираа дека таквата реформа е потребна пред блокот да може да прими нови членки како Украина, истакнувајќи го ризикот од зголемен застој во Брисел. Но, обидите за укинување на ветото за постојните членки на ЕУ наидоа на силен отпор, не само од Унгарија, туку и од Франција и Холандија.
Овој потег се совпаѓа со растечкото незадоволство меѓу кандидатите од Источна Европа и Западен Балкан кои спроведоа далекусежни реформи, но не се поблиску до членство години откако аплицираа. Во случајот со Црна Гора, преговорите за пристапување во ЕУ започнаа во 2012 година.
„Последната земја што се приклучи на ЕУ беше Хрватска пред повеќе од 10 години, а помеѓу тоа, Обединетото Кралство излезе од сојузот“, изјави црногорскиот претседател Јаков Милатовиќ за ПОЛИТИКО, додавајќи: „Затоа верувам дека е време да се оживее процесот, малку да се оживее идејата за ЕУ како клуб што сè уште ја има својата привлечност“.
Вицепремиерот на Украина, Тарас Качка, ги повтори тие загрижености и повика на „креативни“ решенија за деблокирање на проширувањето на ЕУ. Кандидатурата на Украина за членство во ЕУ во моментов е блокирана поради унгарско вето.
„Чекањето не е опција. Затоа ни треба решение тука и сега. Ова е важно за Украина, но и за Европската Унија… Мислам дека додека Русија ја тестира европската безбедност со беспилотни летала, таа го прави истото со поткопување на единството на Европската Унија“, рече тој.
Иако претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, го стави проширувањето во центарот на својата стратешка агенда, истакнувајќи го потенцијалното членство на Украина и Молдавија до 2030 година, земјите од ЕУ досега се спротивставуваа на обидите за забрзување на процесот.
Порано овој месец, земјите од ЕУ го отфрлија обидот на претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта, да продолжи со проширувањето.
Лидерите на земјите од Западен Балкан – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија – ќе се сретнат со европските лидери во среда во Лондон на самит на „Берлинскиот процес“ фокусиран на зајакнување на интеграцијата меѓу овие земји како претходница на проширувањето на ЕУ.
Комисијата треба да ја процени состојбата со преговорите за проширување со различните земји-кандидатки, таканаречениот пакет за проширување. Еден дипломат од ЕУ посочи дека Комисијата би можела да се обиде да го забрза процесот на проширување со продолжување на преговорите без да бара формално одобрение од сите 27 земји од ЕУ во секоја можност. Ова исто така би го избегнало Виктор Орбан да има вето во секоја фаза од преговорите.
Клучно е што, како дел од пакетот за проширување, се очекува Комисијата да предложи и внатрешни реформи на ЕУ за да го подготви блокот за прием на нови членки.