До првата пленарна седница во Собранието, на која ќе се расправа за уставните измени има 18 дена, а ставовите засега остануваат непроменети. Власта е децидна дека ваква шанса не смее да се пропушти за продолжување на европските интеграции, додека опозицијата останува тврда на ставот дека не поддржува измени под бугарски диктат. Од друга страна, Европската Унија во изминатиот период токму во Скопје директно порача дека го поддржува процесот на уставни измени и дека тие мора да се случат за земјата да напредува во пристапувањето кон ЕУ. Јасни пораки од Брисел за промена на македонскиот Устав, пренесоа шефовите на дипломатии на Австрија, Чешка и Словачка, но и министрите за Европа на Германија, Франција и Полска.
Оценка на меѓународните партнери е дека за спроведување на уставните измени е неопходен политички консезус, без него постапката не ќе може да тече, бидејќи доколку предлогот за промена на Уставот не добие поддршка од најмалку две третини од пратениците на првото гласање, процедурата ќе биде прекината. Според словенечката европратеничка со македонско потекло Ирена Јовева уставните измени и сите досегашни барања наметнати на Северна Македонија не биле секогаш праведни.
Таа во разговор за „Локално“ порачува дека договорите на ЕУ јасно кажуваат дека билатералните спорови не треба да се користат за да се запре процесот на интеграција на една земја во ЕУ.
Со Северна Македонија ова трае веќе подолго време и сметам дека е исто така нерамноправна битка: од една страна имате земја-членка на ЕУ која ја користи моќта што ја има за да наметне услови за земја-членка да влезе во ЕУ, а од друга страна имате земја која го смени името, потпиша договори и со Грција и со Бугарија и е во многу послаба позиција. Повторно: билатералните прашања треба да се решаваат билатерално и ако секогаш зборуваме за земјите од Западен Балкан кои треба да се подобрат и да ги следат правилата, би можеле да бидеме построги во нашиот дом и да бараме од земјите-членки да ги следат правилата исто толку внимателно како што и ние очекуваме нашите партнери од Западен Балкан да го сторат тоа, оценува Јовева.
Сепак европратеничката е децидна дека иако ова е тешка одлука, за Северна Македонија да го продолжи својот пат кон ЕУ потребно е да се усвојат уставните измени.
Како што кажав, знам дека нема врска со правичност, но факт е дека сега не гледам алтернатива за нив. Се плашам дека ова ќе биде киднапирано од опозицијата за да го претстави како своја „успешна“ приказна да ги блокира уставните измени и да бара предвремени избори. Можеби грешам и може да има идеолошка поделеност во опозицијата, но тешко е да се предвидат овие работи. Внимателно ја следев ситуацијата и ги слушнав аргументите од сите страни, но се надевам дека ќе се најде компромис и дека оваа пречка може да се отстрани и да се работи на реформите. Под реформи мислам на оние што ќе ги натераат сите граѓани да живеат подобар живот, како што заслужуваат, истакнува Јовева.
На прашањето дали ги има видено аргументите на опозицијата зошто се противат на уставните измени, европратеничката ни рече дека е свесна. Според неа, сегашната македонска влада досега се покажала многу како про-реформска и про-ЕУ. Вели дека имала многу шанси да се сретнам со водечки политички фигури кои навистина се грижат за европската иднина на земјата и народот.
Тие се добро кажано личности кои имаат јасна цел на ум: членството на земјата во ЕУ, и покрај сите неуспеси и неисполнети ветувања од страна на ЕУ – тие опстојуваат, и тоа го сметам за извонредно. Вистинските мотиви на опозицијата се исто така под знак прашалник бидејќи можеби нивната заедничка цел не е ЕУ, туку желбата да бидат во влада, па со тоа, не сум сигурна дали интересите што тие ги бранат се навистина најдобри интереси на народот или себе и нивната политичка моќ. Уставните измени никому нема да му одземат никакво право и мислам дека ова треба да го знае народот и како треба да зборуваме за ова, заклучува Јовева.
Според проценките на собранискиот спикер Талат Џафери искажани на еден од брифинзите со новинарите, од моментот на доставување на иницијативата за уставни измени до Собранието, па до нивно усвојување минимално се потребни четири и пол месеци. Како краен рок за уставни измени се посочува ноември, кога треба да заврши и скрининг процесот и да се одржи втората меѓувладина конференција и со што ќе почнат преговорите по поглавјата. Согласно законските и деловничките процедури, од пристигнувањето на иницијативата за уставни измени во Собранието, потребни се 30 дена за таа да биде разгледана, по што ќе се одржи пленарна седница на која треба да се гласа. Одлуката за пристапување кон измени на Уставот треба да ја донесе Собранието со двотретинско мнозинство, односно со најмалку 80 гласа, а бидејќи се работи за промена на Преамбулата, потребно е таа да добие и т.н. Бадентерово мнозинство, односно за неа да гласаат и најмалку 21 од 40-те пратеници кои не се припадници на мнозинската македонска заедница. Ако одлуката за пристапување кон измени на Уставот биде усвоена од Собранието, иницијативата се враќа до Владата, која треба да го подготви текстот на нацрт- амандманите на Уставот со образложение.
Н.П.