Европските, а особено германските, производители на оружје продадоа значително повеќе оружје во 2024 година отколку во претходната година. Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот (SIPRI) вели дека главната причина е војната во Украина.
Компаниите за оружје никогаш не биле толку профитабилни како во 2024 година, според извештајот на Институтот SIPRI за 100-те најголеми компании за оружје во светот. Нивните приходи од продажба на оружје и воена опрема изнесуваа 679 милијарди американски долари минатата година.
Ова е зголемување од 5,9 проценти во споредба со 2023 година. Веќе во таа година, ескалацијата на геополитичките тензии, а пред сè војната во Украина, доведоа до зголемена побарувачка за оружје. Овој тренд само дополнително се забрза во 2024 година.
Значи, дали војната во Украина е добра за бизнисот? „Дефинитивно за одбранбениот сектор“, вели за „DW“ Нан Тиан од SIPRI, еден од авторите на извештајот. „Компаниите за оружје значително ги зголемија своите приходи во последните две години“. Развиена е нова воена опрема, обновени се залихите, а уништената опрема е заменета.
Германските компании бележат особено силен раст
Од 100-те компании наведени во извештајот, 39 се со седиште во Соединетите Американски Држави, што ја прави земјата убедливо најважната локација за индустријата за оружје. Нејзините 39 компании сочинуваат речиси половина од глобалните приходи од оружје. Сепак, нивниот раст од 3,8 проценти е сè уште релативно скромен.
Што се однесува до 26-те европски компании (без Русија), тие поединечно забележаа мешани резултати, но заедно забележаа зголемување на приходите од 13 проценти.
Компаниите од Германија беа особено успешни, зголемувајќи ги своите приходи за дури 36 проценти. „Ова е речиси целосно поврзано со руската инвазија на Украина“, вели Нан Тиан. „Бундесверот ја зголеми побарувачката, а компании како што се Рајнметал или Дил произведуваат тенкови, оклопни транспортери и муниција за да може германската армија да го замени она што го испраќаше во Украина како воена помош, но и да ги зголеми сопствените залихи.“
Фото: Јутјуб/Принтскрин/Велт
Воената економија на Русија им пркоси на санкциите
Русија е наведена одделно во рангирањето на SIPRI. И не е изненадување што руските производители на оружје забележаа значителен раст. Нивните приходи од извоз се намалија поради санкциите, но поради тоа, домашната побарувачка нагло се зголеми и повеќе од компензираше за тие загуби.
Русија е посебен случај, нагласува Нан Тиан. „Земјата целосно ги промени своите приоритети. Во текот на изминатите три години, нејзината економија и производство се трансформираа во воена економија“. Според експертот на SIPRI, сите ресурси се насочени кон воените напори. Русија, на пример, го зголеми своето производство на артилериски гранати од 152 милиметри за 420 проценти помеѓу 2022 и 2024 година – од 250.000 на 1,3 милиони, според извештајот на Стокхолмскиот институт.
На руската индустрија за оружје ѝ недостасуваат делови од странство поради санкциите, особено електроника за авиони. Сепак, верувањето дека руската економија ќе пропадне како резултат на тоа се покажа како погрешно, истакнува Тиан. „Иако земјата е во многу полоша позиција отколку што би била доколку не ја нападнеше Украина, бидејќи немаше да има санкции, Русија се покажа како доста отпорна во услови на санкции и економски проблеми“.
„Трансформацијата на руската економија е толку далекусежна што ако се постигне траен мир во Украина, ќе биде многу тешко да се врати во економија без војна“, верува Нан Тиан.
Падот на приходите од оружје во Кина не значи повеќе мир
Азија е на трето место по САД и Европа, со 23 компании за оружје на листата на SIPRI. Азија е исто така единствениот регион во светот кој има пониски приходи отколку во 2023 година. Компаниите од Кина, особено, забележаа значителен пад – за десет проценти. Ниту една друга земја во извештајот на SIPRI не забележала таков пад.
„Но, ова практично нема никаква врска со фактот дека има мир во регионот“, вели Нан Тиан. „Ако ја погледнете војната во Украина – секако гледаме дека повеќе војна значи поголема побарувачка (за оружје) и затоа веројатно повеќе приходи. Но, во случајот со Кина, тоа е затоа што имаше бројни обвинувања за корупција против кинеските компании за оружје.“ Ова доведе до откажување или одложување на големи договори за продажба на оружје во 2024 година.
Компаниите од Средниот Исток забележаа значително зголемување – за дури 14 проценти во тој период. Регионот, со своите девет компании, никогаш порано немал толку многу производители на оружје и опрема во годишната статистика на SIPRI. Само Израел има три – беспилотни летала и системи за воздушна одбрана од таа земја се особено барани.
Турција е исто така од регионот, која повторно оствари високи приходи. Сепак, нејзината компанија Бајкар, производител на борбени и извидувачки беспилотни летала Бајрактар, не успеа да ги повтори своите многу високи извозни резултати во Украина во 2024 година.
Најважните компании сè уште се со седиште во САД
Според статистиката на SIPRI, петте најважни производители на оружје во светот се Локхид Мартин (на пр. борбени авиони Ф-35), RTX (авионски мотори и беспилотни летала), Нортроп Груман (ракети со долг дострел, меѓу другите), BAE Systems и General Dynamics (нуклеарни подморници и водени ракети, меѓу другите). Со исклучок на британската компанија BAE, сите други компании се од САД.
Ова е прв пат од 2017 година компанија со седиште надвор од САД да се појави меѓу петте најголеми изведувачи на одбранбени услуги. За споредба, воениот огранок на европскиот конзорциум Ербас е на 13-то место меѓу стоте најважни компании, додека германската компанија Рајнметал е на 20-то место.
Во 2024 година, четири од тие сто компании беа со седиште во Германија: Рајнметал, Тисенкруп, Хенсолдт и Дил. Заедно, тие остварија приходи од 14,9 милијарди долари. Војната во Украина резултираше со значителни нарачки од Германија, особено системот ПЗО ИРИС-Т произведен од компанијата Дил.
Договорот за снабдување со артилериски гранати од 155 мм за германскиот Бундесвер е најголемиот договор за муниција во историјата на Рајнметал. Исто така, забележа зголемување од 47 проценти на приходите од тенкови, оклопни возила и муниција.
KNDS, француско-германски конзорциум на производители на тенкови Краус-Мафеи, Вегман и Некстер, е на 42-то место. Ова заедничко вложување исто така забележа раст. Приходите се зголемија за 14 проценти, а бројот на нарачки се зголеми уште повеќе – за 40 проценти. Војната во Украина и заканата од Русија, исто така, обезбедија оваа компанија да има полни книги за нарачки.